Βιβλιοθήκη

Γιάννης Κεφαληνός, Picasso, Salvador Dali, Henry Mour, Degas συνιστούν μερικά από τα ονόματα που φιλοξενεί η συλλογική έκδοση σε μετάφραση και επιλογή του Γιάννη Παππά. Προσωπικότητες της τέχνης που άφησαν ανεξίτηλο το σημάδι τους στην καλλιτεχνική εξέλιξη της ανθρωπότητας, μάρτυρες του ωραίου, του αδύνατου, του μαγικά θαυμαστού που εκπληρώνεται μέσα από την καλλιτεχνική δημιουργία καταθέτουν τις απόψεις του στην έκδοση της Νεφέλης από το μακρινό 1993. Ο Γιάννης Παππάς σταχυολογεί μερικές από τις πιο εμβληματικές διατυπώσεις αυτών των ξεχωριστών προσωπικοτήτων που σε διαφορετικές, χρονικές φάσεις του θρυλικού, περασμένου αιώνα, διαμορφώνουν τους όρους της τέχνης. Οι μεταφράσεις και η ξεχωριστή επιμέλεια του Γιάννη Παππά καταξιώνουν ακόμη περισσότερο την έκδοση και επιβεβαιώνουν το λεπτό αισθητήριο του Κωνσταντινοπολίτη εικαστικού και καθηγητή στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Το περιεχόμενο της έκδοσης «Κείμενα για την Τέχνη» διατηρεί μια σπουδαία, διδακτική αξία ενώ την ίδια στιγμή κατορθώνει να ανανεώσει τις διαχρονικές διατυπώσεις σημαντικών δημιουργών που με το έργο τους κατόρθωσαν να αποκαθηλώσουν τις πιο σκληρές πραγματικότητες του 20ου αιώνα.

Ο Γιάννης Παππάς συνιστά μια σπάνια περίπτωση για τα ελληνικά δεδομένα. Βαθύς γνώστης της τέχνης που παράγεται και εξελίσσεται στις μεγαλύτερες, ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, γλύπτης ο ίδιος με διδασκαλική προσφορά στην νέα γενιά, μεταφραστής ξενόγλωσσων δοκιμίων και ποιημάτων που ίσως σε διαφορετική περίπτωση να έφθαναν με καθυστέρηση στην ελληνική πραγματικότητα, αν δεν υπήρχαν οι πρωτοβουλίες και το καλλιτεχνικό δαιμόνιο ανθρώπων, όπως ο ίδιος, συνιστούν μερικές μόνο από τις συνιστώσες ενός σπουδαίου έργου. Μια εν ζωή πραγματεία επάνω στο ζήτημα της τέχνης, μιας εν προόδω μαρτυρία που αναβαθμίζει την καλλιτεχνική παιδεία στην επαρχιακή, ελληνική κοινωνία του δεύτερου μισού του παλιού, κιόλας αιώνα. Η γλυπτική του που σήμερα κοσμεί σήμερα μερικά από τα εμβληματικότερα τοποσήματα της αθηναϊκής πολιτείας, πιστοποιεί το βαθύτατο αποτύπωμα που άφησε ο Γιάννης Παππάς στους κύκλους της κριτικής, του στοχασμού, της δημιουργίας. Η Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα σημειώνει για την γλυπτική του Παππά, πως τα έργα του διαπνέονται από ένα είδος τιμιότητας και αλήθειας που τα καθιστά πιο μοντέρνα από την εποχή τους, έναν δρόμο για την αισιοδοξία και το παραμύθι που τόσο πασχίζει να σβήσει ο καινούριος, λογικός αιώνας. Αυτός που κατά παράφραση του Goya παραχωρεί τα κλειδιά στην λογική για να γεννήσει η τελευταία όσα από τα τέρατα δεν μας έδωσε η απουσία της.

Αποφθεγματικές φράσεις μεγάλων δημιουργών όπως ο Degas, συνεντεύξεις του Picasso, ο πληθωρικός, εξομολογητικός τόνος του Rodin όταν λογαριάζει την βαρύτητα της τέχνης του, οι ανατρεπτικές επισημάνσεις του Friedrich Nietzsche που πραγματεύεται μοναδικά το αχανές πεδίο της συνείδησης του αληθινού τεχνίτη, συμπεριλαμβάνονται στην εξαιρετική έκδοση της Νεφέλης. Αυτή η κιβωτός των μαρτυριών που ερμηνεύουν την ίδια την τέχνη αλλά και την στάση του δημιουργού απέναντι στις ειδικές της συνθήκες δεν θα μπορούσε να αποτελεί μια παρωχημένη έκδοση για την χρονιά που εκπνέει. Σε αυτήν την περίπτωση θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς πως η τέχνη μπορεί να προχωρήσει δίχως τις μορφές που την καθόρισαν. Πως θα μπορούσε η ζωγραφική να αγνοήσει μία από τις λαμπρές περιόδους του Pablo Picasso ή την αχαλίνωτη ειλικρίνεια του Rodin που σε μια συνέχεια της ιδιοφυίας του Leonardo da Vinci βρίσκει στον φυσικό κόσμο το αίσθημα και την σκηνογραφία που χρειάζεται.

Η έκδοση σε επιμέλεια του Γιάννη Παππά συγκεντρώνει κείμενα που κάνουν κομμάτια πεποιθήσεις και προκαταλήψεις, διαθέσεις και φόβους για να αφήσει όλο τον χώρο διαθέσιμο στην φαντασία, στ΄ όνειρο και τον μύθο. Αυτό το πυκνό παρελθόν που αναπαράγεται στα κείμενα της έκδοσης, δεν συνιστά μια απλή θεωρία, μια μεθοδολογία για την μελέτη του, αλλά έναν διαχρονικό δεσμό, ένα είδος παραγωγικής συναναστροφής μας με κάθε τι πνευματικό που συνοδεύει ή χαρακτηρίζει το παρελθόν μας. Η έκδοση της Νεφέλης αποτελεί έναν ύμνο της πιο ξεχωριστής υποκειμενικότητας που γέννησε ο περασμένος αιώνας. Μιας αίσθησης που κατοικεί έξω από τα πράγματα της εποχής μας, που μπορεί και ανατρέπει κάθε ορισμό και κάθε αντίθεση, για χάρη του ονείρου. Οι προσωπικότητες που φιλοξενεί η επιμελημένη από τον αείμνηστο Γιάννη Παππά έκδοση της Νεφέλης, θυμίζουν υπάρξεις δοσμένες στο όνειρο, μορφές που αφοσιώθηκαν στην γενικότητα της ζωής και αγκάλιασαν πλαίσια πλατύτερα, αληθινά, πανανθρώπινα.

Ο Δημήτρης Δουλγερίδης σε κάποια παλιά του αρθρογραφία κάνει λόγο για ένα τεράστιο πανόραμα αναρχίας και ματαιότητας. Και είναι σαν να μιλά για την καινούρια τέχνη που γυρεύει να καταστήσει αμεσότερη την επαφή του κοινού με τα καινούρια ρεύματα και τις τεχνοτροπίες, θυσιάζοντας πολλές φορές την ευγλωττία ή τον μυστικισμό, προς όφελος μιας κακής εμπορίας. Ο Γιάννης Παππάς επιμελείται μια σπουδαία έκδοση, ανοίγει τα φύλλα ενός παραθύρου που κοιτάζει ίσια εμπρός στην ανθρώπινη δημιουργία και ανασυνθέτει το μόνο πρόσωπο με το οποίο μπορεί κανείς να υπομείνει το σύμπαν. Τώρα που οι θεολογίες στέκουν σιωπηλά κατώτερες εμπρός στην ανάγκη της ανθρώπινης έκφρασης. Τώρα που το ζητούμενο της ελευθερίας κερδίζει στα σημεία έναν ανιαρό και εγωιστή αιώνα, ελάχιστα διαφωτισμένο, προσηλωμένο στην βρώμικη πράξη και τις ολόχρυσες ιδέες.

«Κείμενα για την Τέχνη» του Γιάννη Παππά και ας φαντάζουν οι κόποι του σημαντικού εικαστικού και κριτικού ένα πικρό ισοδύναμο των στίχων του Κάλβου, όταν γράφει για «ένα λεπτό βόλι εις άπειρον πέλαγον».