Γιατί γιορτάζεται άραγε ο Κινηματογράφος; Γιατί μια πόλη να δονείται στους ρυθμούς του σελιλόιντ; Είναι μάλλον γιατί το Σινεμά, η υψίστη των Τεχνών μέσα σ’ ολόκληρη την ποιητική διαδρομή του ανθρώπου, είναι και η πιο ισχυρή φιλοσοφική απόδειξη που διαθέτουμε για την ύπαρξη του Εγώ και της πραγματικότητας των άλλων. Επειδή το κινηματογραφικό μέσο θα ήταν αδιανόητα κενό χωρίς τους ανθρώπους που το συναποτελούν. Από την παραγωγή μέχρι το δέκτη, από την τεχνική επιμέλεια μέχρι τη σκοτεινή αίθουσα, από την ανυπαρξία στην ύπαρξη, μια ταινία μετουσιώνεται και σχηματοποιείται διαρκώς ώστε να χωρέσει στα μάτια των θεατών της. Γίνεται ένας γρίφος με τόσες λύσεις όσοι κι οι άνθρωποι που μπαίνουνε στην προβολή.
Γιώργος Κοκτσίδης
Η πνευματική αναμέτρηση με το έργο του κινηματογραφικού πατέρα Bergman είναι για όλους ανεξαιρέτως μια διαρκής κι αειφόρος διαδικασία, κατά την οποία διαφαίνονται συνεχώς -με σισύφεια σχεδόν επαναληψιμότητα- νέες προοπτικές ανάλυσης, και προστίθενται από εποχή σε εποχή καινούργιες, επικαιροποιημένες θεωρητικές κι αισθητικές προσεγγίσεις. Κι όταν σου δίνεται η ευκαιρία να απολαύσεις ένα από τα πιο στιβαρά και πολυδαίδαλα αριστουργήματά του στις φυσικές του διαστάσεις, δεν γίνεται να την αφήσεις ανεκμετάλλευτη. Κάτι θα έχει πάλι να σου πει. Κι έτσι, σε επανακυκλοφορία αυτήν την εβδομάδα η «Σιωπή». Το φιλμ που συγκλόνισε τον Wim Wenders και διαπέρασε τη φιλμογραφία του Tarkovsky· ένας από τους λαμπρότερους καλλιτεχνικούς φάρους του δυτικού πολιτισμού.
Τα θυρανοίξια του φετινού κινηματογραφικού χειμώνα, κι όλη η εβδομάδα που μας πέρασε, σημαδεύτηκαν δυστυχώς από την απογοητευτική προσέλευση των θεατών στους ανά την Ελλάδα σινεμάδες. Γεγονός βέβαια εντυπωσιακά παράλογο αν αναλογιστεί κανείς πως το πρόσωπο που φιγουράριζε στη μετόπη των περισσότερων αιθουσών ήταν εκείνο του Brat Pitt, από την τελευταία «διαστημική» δημιουργία του Αμερικανού James Gray.
(Από τον Schopenhauer ως τον Freud: η τελειότητα σ’ επανέκδοση). Ένας από τους πολλούς λόγους που το καλοκαίρι διακρίνεται ως εποχή, πέρα απ’ τις ακρογιαλιές, τον ήλιο, ταταξίδια και τους πίνακες του Sorolla, είναι κι οι πολυαναμενόμενες επανεκδόσεις εμβληματικών ταινιών του παγκόσμιου κινηματογράφου. Αριστουργήματα που υπερέβησαν την αμείλικτη βάσανο του χρόνου και της κριτικής, για να φθάσουν στο σήμερα σε καινούργιες, αποκατεστημένες κόπιες και να διατρανώσουν το μεγαλείο και τη διαχρονικότητα των ανθρώπινων στοχασμών. Πάνω σ’ αυτό το σκεπτικό λοιπόν, η Bibliotheque προσέφερε απλόχερα στους εν Ελλάδι κινηματογραφόφιλους το εκπληκτικό “Death in Venice” του Luchino Visconti, 48 ακριβώς χρόνια μετά την πυριφλεγή του έξοδο στις σκοτεινές αίθουσες του Λονδίνου και των Καννών!
Στην κιουμπρικική «Οδύσσεια», υπάρχει μια πολύ χαρακτηριστική στιγμή της εναρκτήριας σεκάνς, κατά την οποία ένας από τους πιθήκουςέχει την ενστικτώδη σύλληψη να χρησιμοποιήσει ως όπλο του ένα κόκκαλο του νεκρού ζώου που κατασπάραξε η αγέλη του. Το συγκρατεί στο χέρι του, το υψώνει μεγαλειωδώς στον αέρα κι υπό τις ιαχές του πλήθους και τους ήχους του μνημειώδους «Also sprach Zarathustr» δολοφονεί τον αρχηγό της αντίπαλης φυλής. Η μετουσίωση του θανάτου σε εργαλείο επικράτησης κι επιβολής της βίας, αυτή η νιτσεϊκή αλληγορία της απόλυτης υπέρβασης, της απελευθέρωσης από τη θεϊκή παντοδυναμία και της ωδής στην αυταξία της ζωής, απλώνεται στον Kubrickαπό τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι το αχανές τεχνολογικό μέλλον και φωταγωγεί ένα εγγενές κι ακατάλυτο ανθρώπινο χαρακτηριστικό. Τη βία!
Για τον Clint Eastwood, το ορόσημο του αμερικάνικου σινεμά, δεν χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις, πολλώ μάλλον στη σύγχρονη εποχή των μαζικών πολιτισμικών φαινομένων και της συλλογικής εικονολατρίας. Πολυτάλαντος και φύσει χαρισματικός, αλλά ταυτόχρονα βαθύτατα δραστήριος, ο Eastwood εργάστηκε άοκνα στο σύμπαν της 7ης Τέχνης και κατάφερε να οικοδομήσει ένα απόλυτα προσωπικό στυλ ερμηνείας και κινηματογράφησης. Έχοντας πάντα τον απρόσβλητο μύθο της αρρενωπότητας να τον ακολουθεί και με μια αυθεντική καλλιτεχνική στόφα, διένυσε 6 δεκαετίες από τα b-moviesκαι τον πολυθρύλητο Dirty Harry μέχρι τα λαμπρά του αριστουργήματα, κι άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στην ιστορία του κινηματογράφου.
Κάπου στο «Κατά Ιησούν Ευαγγέλιο» ο Ζοζέ Σαραμάγκου τοποθετεί στα χείλη του Ιωσήφ έναν ταπεινό αλλά δυσβάσταχτο αναστεναγμό: «Αχ ζωή χιλιόπικρη, πως μας τυλίγεις έτσι;». Και σφετερίζομαι εδώ αυτήν την οδυνηρή οιμωγή, την τόσο νηφάλια και κρυστάλλινη θρηνωδία των βιβλικών προσώπων, γιατί μου είναι πραγματικά αδύνατο να βρω δικά μου εναρκτήρια λόγια που να προσιδιάζουν -έστω και ελάχιστα- στο φιλμικό μεγαλείο του «Ένας Ελέφαντας Στέκεται Ακίνητος». Είναι σχεδόν αδιανόητο να βάλω λέξεις στη σειρά, τόσο κατάλληλες ώστε να δίνουν την όποια ιδέα για το απροσμέτρητο βάθος που ιχνηλατεί αυτό το αριστουργηματικό έργο του Κινέζου κινηματογραφιστή Hu Bo.
«Για δες καιρό που διάλεξε…» που λέει κι εκείνο το θυμόσοφο απόφθεγμα του αγωνιστή. Ε λοιπόν, σήμερα (χθες δηλαδή για σένα που διαβάζεις) που ο καιρός της Θεσσαλονίκης μας έκανε τη χάρη να μας ντύσει λίγο με ανοιξιάτικα, αποφάσισα κι εγώ τελείως ανάποδα να γράψω για ένα από τα πιο βραδυφλεγή και χαμηλόφωνα δράματα που έφτασαν πρόσφατα στις ελληνικές αίθουσες. Κι ο λόγος για το συμπαθέστατο “Amanda” του παριζιάνου Mikhael Hers, ταινία που μας συστήθηκε πριν από περίπου 6 μήνες στα πλαίσια του 59ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου κι ήρθε τώρα η ώρα να την απολαύσει το ελληνικό κοινό όπως της πρέπει: σε ευρεία προβολή και κατάμεστες αίθουσες. Όπως δηλαδή ήταν και σ’ εκείνο τον υπέροχο Νοέμβρη του 2018 ο κινηματογράφος του Ολύμπιον.
Ένα από τα πιο απολαυστικά πλεονεκτήματα του να μένει κάποιος στη Θεσσαλονίκη είναι πως ποτέ δεν ξεμένεις από ενδιαφέρουσες όσο κι ελκυστικές σινεφιλικές προτάσεις. Θα το γνωρίζετε άλλωστε, κι οι «ενθάδε» αλλά και οι έξω, πως η πόλη αυτή, πέρα από την μακρά πολιτιστική της παράδοση και την εντυπωσιακή κινηματογραφική της κληρονομιά, βρίσκει και στην πράξη συχνά πυκνά αφορμές για πολυήμερα events κι σινεματικές βραδιές εξ ολοκλήρου αφιερωμένες στην έβδομη Τέχνη. Προγράμματα, προβολές κι αφιερώματα που πρέπει να είναι κάποιος βαθιά κακοπροαίρετος (ή πολυάσχολος) για να τα αγνοήσει. Για δύο τέτοιες σπαρταριστά γοητευτικές εκδηλώσεις λοιπόν θα σας γράψω κι εγώ στο σημερινό άρθρο.
Τι σχέση μπορεί να υπάρχει ανάμεσα στο περιώνυμο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Sundanceτου 2016 και στο σήμερα; Ανάμεσα στο τραγούδι “Thunder Road” -ένα από τα πιο όμορφα και καθηλωτικά κομμάτια του The Boss (κατά κόσμον Bruce Springsteen)- και σ’ έναν επικήδειο λόγο; Η απάντηση είναι κινηματογραφική κι ευχάριστα ιδιαίτερη. Γιατί όλα τα παραπάνω συναντιούνται στη γλυκόπικρη και ομότιτλη του τραγουδιού δραματική κομεντί “Thunder Road”, το σκηνοθετικό δηλαδή ντεμπούτο του Jim Cummings που αποθεώθηκε κι αγκαλιάστηκε από το ελληνικό κοινό από την πρώτη κιόλας προβολή του περασμένου Σεπτέμβρη, στις Νύχτες Πρεμιέρας της Πρωτεύουσας.