Αλήθεια και επινόηση: Μέρα/Νύχτα από τον Paul Auster
Δαμιανός Τζούπης
Σίγουρα το βιβλίο του Μάκη Τσίτα «Μάρτυς μου ο Θεός» είναι ένα βιβλίο που δεν περνά απαρατήρητο. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, το ότι έχει βραβευτεί ούτε το ότι επανακυκλοφορεί με αναθεωρημένη έκδοση αυτή τη χρονιά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (1η έκδοση από τις εκδ. Κίχλη). Κρύβει μια ορμητικότητα και μια αφοπλιστική αλήθεια που «χτυπούν» κατά μέτωπο τον αναγνώστη. Εξομολογητικό, προσωπικό, κωμικοτραγικό, χειμαρρώδες, ειλικρινές… Όλα αυτά θα μπορούσαν εύστοχα να περιγράψουν το κείμενο του Τσίτα με θέμα την ιστορία του Χρυσοβαλάντη, ενός –αρκετά τυπικού– μέσου Έλληνα τον καιρό της πλασματικής ευμάρειας της Ελλάδας, στις αρχές του 21ου αιώνα.
Το 2019 κυκλοφόρησε από το τηλεοπτικό δίκτυο HBO το “Chernobyl”, μια σειρά που έμελλε αμέσως να γίνει εξαιρετικά δημοφιλής παγκοσμίως, κυρίως διότι κατόρθωσε να συστήσει στο σύγχρονο κοινό την πραγματική φρίκη και τις μεγάλες και μικρές τραγωδίες που μπορεί να προκαλέσει ένα πυρηνικό ατύχημα τέτοιας έκτασης. Άλλοι, οι πιο μεγάλοι, θυμήθηκαν και άλλοι, οι νεότεροι, έμαθαν για πρώτη φορά κάποια πράγματα για ένα ιστορικό γεγονός που άλλαξε ριζικά τον τρόπο που αντιλαμβανόταν ο σύγχρονος άνθρωπος τη ζωή του και τις προοπτικές του μέλλοντος. Αυτό ακριβώς το «σημείο 0» της νεότερης ιστορίας απασχολεί και τον Άκη Παπαντώνη στο μυθιστόρημά του «Ρηχό Νερό, Σκιές» (Κίχλη,2019), αν και με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο.
Ο «θαυμαστός» κόσμος του «Γυμνού γεύματος». Μεταμοντέρνο, παρανοϊκό, προκλητικό, σκληρό, ωμό, πορνογραφικό, σιχαμερό, μπερδεμένο, επίκαιρο… Αυτά και άλλα πολλά έχουν ειπωθεί ή μπορούν να ειπωθούν για το, αν μη τι άλλο, εμβληματικό έργο του William S. Burroughs, «Γυμνό γεύμα» (“Naked Lunch”, 1959). Γεννημένο από τη Γενιά των Beat, το «Γυμνό γεύμα» σίγουρα τάραξε τα νερά τόσο στην συντηρητική Αμερική όσο και στον υπόλοιπο κόσμο, προτείνοντας ένα μεταμοντέρνο, σίγουρα αποδομημένο, όραμα για τον κόσμο, μέσα από διαφορετικές και συχνά ασύνδετες μεταξύ τους βινιέτες («ρουτίνες» τις αποκαλεί ο Burroughs), οι οποίες καταπιάνονται με θέματα όπως τα ναρκωτικά, ο σαρκικός έρωτας, η παρακμή και η εξουσία.
Οι πληγές της Χώρας των Βάσκων. Αυτός είναι ο πυρήνας του μεγάλου μυθιστορήματος του Fernando Aramburu «Πατρίδα» (εκδ. Πατάκης, 2018). Με κέντρο τα μέλη δύο οικογενειών ενός χωριού στην περιοχή των Βάσκων στην Ισπανία, ο συγγραφέας ξετυλίγει το μίτο μιας τραγικής ιστορίας η οποία αφορά τους ανθρώπους μιας πολύπαθης περιοχής: τις φιλίες και τις προδοσίες, τον αγώνα, τον πόνο και την αντοχή, την πολιτική και την ιστορία, τις βεβαιότητες και τις αμφιβολίες, το θάνατο και τις συγκρούσεις, τις χαρές, τις λύπες και τις απογοητεύσεις, τη μνήμη και τη λησμονιά.
«Κάποιοι άλλοι»: Σε κρίση. Το μυθιστόρημα «Κάποιοι άλλοι» του Ιάκωβου Ανυφαντάκη ακολουθεί τον ήρωά του σε ένα ταξίδι βίαιης ωρίμανσης, από την Ελλάδα στην Πολωνία και πάλι στην Ελλάδα. Ένας άνεργος πλέον δημοσιογράφος μετακομίζει με την σύζυγό του στην Πολωνία προς αναζήτηση ενός καλύτερου μέλλοντος μεσούσης της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα. Η καθημερινότητα όμως παραμένει δύσκολη και σκληρή για τον ίδιο, χωρίς ευκαιρίες. Μέχρι που ξαφνικά μια μέρα δύο σώματα πέφτουν νεκρά από τον ουρανό. Αυτό είναι και το σημείο εκκίνησης μιας –περισσότερο προσωπικής– αναζήτησης του πρωταγωνιστή, η οποία βήμα-βήμα θα τον οδηγήσει στην ανατροπή της καθημερινότητάς του.
Τα μικρόβια, λέει ο Camus, είναι το πιο φυσικό πράγμα στον κόσμο. Και αυτή ακριβώς τη πλευρά του φυσικού κόσμου αποφασίζει ο μεγάλος Γάλλος συγγραφέας να τοποθετήσει στο κέντρο του σπουδαίου του μυθιστορήματος «Η Πανούκλα» (1947). Το έργο αφορά μια –φανταστική– επιδημία πανούκλας στο Οράν της Αλγερίας, το οποίο μπαίνει στη συνέχεια σε αυστηρή καραντίνα.
«Το παιχνίδι της χήνας» και η εξομολόγηση του Erri De Luca.
Το 2018, οι εκδόσεις της Εστίας φέρνουν στο ελληνικό κοινό τον τελευταίο τόμο του σπουδαίου μυθιστορήματος του Marcel Proust, ολοκληρώνοντας έτσι τη μεταφραστική «μάχη» που είχε ξεκινήσει ο Παύλος Ζάννας και την οποία ανέλαβε μετά το θάνατο του πρώτου ο Παναγιώτης Πούλος. Πρόκειται για ένα εκδοτικό γεγονός, αφού το εμβληματικό αυτό έργο πλέον προσφέρεται ολόκληρο στον αναγνώστη σε μια αρτιότατη έκδοση, δίνοντάς του την ευκαιρία για ένα δαιδαλώδες αλλά ανεπανάληπτο ταξίδι. Όμως, γιατί το μυθιστόρημα αυτό είναι τόσο σημαντικό και κλασικό για τους αναγνώστες;