In a Cinemanner of Speaking

Ένα πρόγραμμα που κατάφερε να συνομιλήσει με την καθημερινότητα και να δώσει τόνο πολιτικό, να τονίσει τη σημασία της μνήμης – να στοχαστεί πάνω στις επιπτώσεις του προσωπικού και του συλλογικού τραύματος, στις αντιλήψεις μας για το φύλλο, στη σχέση μας με τα ζώα, και άλλα πολλά, σε μια διαλογή ταινιών που καλύπτουν ένα εξαιρετικά μεγάλο φάσμα θεματικών αλλά και καλλιτεχνικών προσεγγίσεων.

1. Η παρουσία του Λουί Ψυχογιού. Ο βραβευμένος με Όσκαρ ντοκιμαντερίστας έδωσε ένα εξαιρετικό QandA, σχεδόν best of της μακράς και εξαιρετικά ενδιαφέρουσας καλλιτεχνικής του πορείας. Φέτος το φεστιβάλ του έδωσε “Carte Blanche” για να διαλέξει 10 ντοκιμαντέρ που προβλήθηκαν στο ειδικό ομώνυμο τμήμα, και αυτός επέλεξε να δώσει ισχυρό οικολογικό στίγμα, συνεπής στον ακτιβισμό και την ριζοσπαστική του ματιά.
2. Ο κόσμος. Που κατέκλυσε τις αίθουσες σε κάθε προβολή: πρωινή, απογευματινή, βραδινή, όλες οι προβολές είχαν ελάχιστα ελεύθερα καθίσματα. Γύρω και μέσα από το «Ολύμπιον» και στο λιμάνι, άνθρωποι πηγαινοέρχονταν συνεχώς, αναζητώντας έστω και την τελευταία στιγμή ένα εισιτήριο. Φεστιβάλ αξιοζήλευτης ζωντάνιας.
3. Η προβολή του «Εταιρικό Πραξικόπημα». Που εξελίχθηκε σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση για τις ταξικές ανισότητες, την συστημική αδικία και την πολιτική δράση (και) μέσα από μια αυθεντικά οργισμένη τέχνη.

Όχι απαραίτητα οι καλύτερες, όχι απαραίτητα οι πιο προβεβλημένες, αλλά σίγουρα 5 ταινίες που ξεχώρισαν, για τον έναν ή για τον άλλο λόγο.

«Τα παιδιά της Μοσούλης»: Τα ξαναείπαμε και εδώ για αυτό το συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ, που καταγράφει με χειρουργική ακρίβεια και συναισθηματικά φορτισμένο τρόπο, χωρίς ωστόσο να γίνεται ποτέ εκβιαστικά δραματικό, τις επιπτώσεις ενός φρικιαστικού πολέμου. Μια κάμερα που ξεγλιστρά ανάμεσα σε σφαίρες, μπάζα και ανυπολόγιστες ανθρώπινες απώλειες, και στήνεται απέναντι σε παιδιά και χήρες χαρτογραφώντας το συλλογικό και ατομικό τραύμα της απώλειας, την παραίτηση από την ζωή, την αδιέξοδη (αλλά και δικαιολογημένη) δίψα για εκδίκηση.

«Η Barbara Rubin και η εκρηκτική Underground σκηνή της Νέας Υόρκης»: Φίλη και σύντροφος του Ginsberg, στενή συνεργάτης του Andy Warhol, Protégé του σπουδαίου Jonas Mekas, παθιασμένη και πρωτοπόρα κινηματογραφίστρια και καλλιτέχνης. Μπορεί κάποιος να προσδώσει πολλούς και διαφορετικούς χαρακτηρισμούς στην Barbara Rubin, αλλά σε καμία περίπτωση δεν φτάνουν για να περιγράψουν μια τόσο πολυσχιδή και καλλιτεχνικά ταλαντούχα προσωπικότητα. Η Rubin παρέμεινε εν πολλοίς, μέχρι τον –πρόωρο, μόλις στα 35 της χρόνια- θάνατό της, ένα πραγματικό αίνιγμα. Βουτηγμένη στα ναρκωτικά, πειραματίστηκε επίμονα με την τέχνη του κινηματογράφου, αποτέλεσε αναπόσπαστο κομμάτι των σημαντικότερων καλλιτεχνικών κινημάτων της εποχής της, και μια μέρα αποφάσισε να τα παρατήσει όλα, να απαρνηθεί το παρελθόν της, και να γίνει Ορθόδοξη Εβραία. Είχε προλάβει να σκηνοθετήσει ένα εμβληματικό πειραματικό Διονυσιακό avant-garde αριστούργημα, με τίτλο « Χριστούγεννα στη Γή».
Το μοναδικό πρόβλημα αυτού του –εξαιρετικού κατά τα άλλα- ντοκιμαντέρ, είναι ότι ενώ καταφέρνει να χαρτογραφήσει την προσωπικότητα της Rubin, δεν μπορεί να την αποκρυπτογραφήσει. Ίσως γιατί αυτό ήταν πρακτικά αδύνατον, παρά τις μαρτυρίες και τις ιστορίες πολύ κοντινών της ανθρώπων. Ίσως γιατί πράγματι το μυαλό και η ψυχή της θα μείνουν για πάντα ένα επτασφράγιστο μυστικό.

«#γυναικεία Ηδονή»: Οι ιστορίες τεσσάρων γυναικών από εντελώς διαφορετικά μέρη του κόσμου, ενώνονται σε αυτό το ντοκιμαντέρ με έναν κοινό παρανομαστή: Την γυναικεία σεξουαλικότητα, και την προσπάθεια δαιμονοποίησης και ουσιαστικά απαγόρευσής της από διάφορες θρησκείες και πολιτισμικές παραδόσεις. Πολύ σημαντικότερο από την καταγραφή της βίας και της καταπίεσης αυτής, είναι ο συνεχόμενος νομικός, ακτιβιστικός και πολιτικός χειραφετησιακός αγώνας αυτών των γυναικών, για τις ίδιες, αλλά και για τις επόμενες γενιές. Δυναμικό ( αν και ελαφρώς συμβατικό ) ντοκιμαντέρ, που καταφέρνει να κινηθεί σοφά από το ειδικό στο γενικό και να μιλήσει για ένα ζήτημα ουσιαστικά οικουμενικό, με βλέμμα έντονα πολιτικό, και εν τέλει αισιόδοξο.

«Ουτόγια: Μια αναπαράσταση»: Πέντε επιζήσαντες της δολοφονικής επίθεσης του ακροδεξιού τρομοκράτη Anders Breivik, στο νησί Ουτόγια, που άφησε πίσω του 77 νεκρούς, εμπλέκονται σε ένα παράτολμο καλλιτεχνικό εγχείρημα: Να αναπαραστήσουν, ο καθένας ξεχωριστά, με την βοήθεια μιας ομάδας ηθοποιών την εμπειρία τους από εκείνη την ημέρα. Στοχασμός πάνω στο πώς εγγράφεται το τραύμα, και παράλληλα καταγραφή μιας βάναυσα (αλλά και ενδεχομένως απαραίτητα) θεραπευτικής διαδικασίας, το ντοκιμαντέρ του Carl Javer δεν βρίσκεται εκεί για να σχολιάσει, αλλά μόνο για να καταγράψει. Υπάρχει τόση ωμότητα στις πράξεις του Breivik, αλλά και τόση γενναιότητα από όσους δέχθηκαν να συμμετάσχουν σε αυτό το εγχείρημα, που δεν χρειάζεται τίποτε άλλο. Παρά μόνο όσοι έμειναν πίσω να θυμούνται τον θάνατο. Αλλά, όπως συμβαίνει και στο συναισθηματικά φορτισμένο φινάλε, να γιορτάζουν και την ζωή.

«Ταξιδιώτης του μεσονυχτίου»: Μια τετραμελής οικογένεια από το Αφγανιστάν αναγκάζεται να αφήσει το σπίτι της όταν ο πατέρας επικηρύσσεται από τους Ταλιμπάν. Έτσι ξεκινάει ένα μεγάλο ταξίδι προς την «πολιτισμένη» Ευρώπη, μέσα από κακουχίες, από απογοητεύσεις, από μικρές νίκες που μέσα στην απελπισία και την θλίψη αυτών των ανθρώπων φαντάζουν ως θρίαμβοι. Οι γονείς είναι αμφότεροι κινηματογραφιστές και καταγράφουν το ταξίδι τους μόνο με 3 κινητά. Ο «Ταξιδιώτης του Μεσονυχτίου» έφυγε από το φεστιβάλ με το ειδικό βραβείο της επιτροπής, και όχι άδικα. Αφού αποτελεί μια συγκλονιστική και βαθιά προσωπική καταγραφή μιας εμπειρίας για την οποία ακούμε συνεχώς, αλλά μέχρι τώρα δεν είχαμε την ευκαιρία να την βιώσουμε με τέτοια αμεσότητα και εγγύτητα – αυτής του ταξιδιού των προσφύγων, και της αναζήτησής τους για μια καλύτερη τύχη. Αλλά και της πικρής απογοήτευσης όταν έρχονται αντιμέτωποι με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα.
Το ντοκιμαντέρ του Hassan Fazili, αριστοτεχνικά μονταρισμένο και δοθέντων των συνθηκών εξαιρετικά καλογυρισμένο, βλέπει την οικογένεια του να ξεριζώνεται από τη χώρα της, να ταξιδεύει ατελείωτα χιλιόμετρα, να πέφτει θύμα λαθρεμπόρων, ακροδεξιών τραμπούκων, και μιας Ευρώπης που μόνο στα λόγια νοιάζεται για τις τύχες αυτών των ανθρώπων. Ωστόσο ο Hassan και η γυναίκα του Fatima, αλλά και οι δύο κόρες του Nargis και Zahra, παραμένουν καθόλη τη διάρκεια του ταξιδιού δυνατοί, αποφασισμένοι και αισιόδοξοι. Και αυτό που καταλήγει στην οθόνη είναι ένα ντοκιμαντέρ που καταφέρνει να μας κάνει να συναισθανθούμε τους χαρακτήρες του, να δούμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια ( ή τις κάμερές) τους και να βιώσουμε με συγκλονιστική αμεσότητα την αλήθεια τους. Μια αλήθεια που μοιράζονται εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες, που στην αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής πέφτουν θύμα της αδιαφορίας, της γραφειοκρατίας, της χονδροειδούς και ηλίθιας ακροδεξιάς ρητορείας. Το πιο απαραίτητο ντοκιμαντέρ του φετινού φεστιβάλ.

Το βραβείο «Χρυσός Αλέξανδρος» απονέμεται στο ντοκιμαντέρ:
«Συνήγορος» σε σκηνοθεσία Ρέιτσελ Λι Τζόουνς και Φιλίπ Μπελές (Ισραήλ, Καναδάς, Ελβετία).

Το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής απονέμεται στο ντοκιμαντέρ:
«Ταξιδιώτης του μεσονυχτίου» σε σκηνοθεσία Χασάν Φαζιλί (ΗΠΑ, Κατάρ, Καναδάς, Ηνωμένο Βασίλειο) 

Α Βραβεία του διαγωνιστικού τμήματος VR
Το βραβείο ντοκιμαντέρ εικονικής πραγματικότητας, απονέμεται στο ντοκιμαντέρ «VR:
Ωδικό πτηνό» σε σκηνοθεσία Λούσι Γκρίνγουελ (Δανία, Ηνωμένο Βασίλειο) 

Βραβεία κοινού Fischer 2019
Το Βραβείο Κοινού Fischer που αφορά σε ταινίες άνω των 50’ απονέμεται:
Για ελληνική παραγωγή στο ντοκιμαντέρ «Η μπάντα» σε σκηνοθεσία Νίκου Ασλανίδη (Ελλάδα)
Για ξένη παραγωγή -«Βραβείο Κοινού Πίτερ Ουιντόνικ»- στο ντοκιμαντέρ «Η σιωπή των Άλλων» σε σκηνοθεσία Αλμουδένα Καρασέδο, Ρόμπερτ Μπέιχαρ (Ισπανία) 

Το Βραβείο Κοινού Fischer που αφορά σε ταινίες κάτω των 50’ απονέμεται:
Για ελληνική παραγωγή στο ντοκιμαντέρ «Τα καναρίνια» σε σκηνοθεσία Γιώργου Κυβερνήτη (Ελλάδα)
Για ξένη παραγωγή στο ντοκιμαντέρ «Χτες/Αύριο» σε σκηνοθεσία Ραούλ Ρίμπενμπαουερ (Ισπανία) 

Βραβείο της Βουλής των Ελλήνων «Ανθρώπινες Αξίες»
Ο Τηλεοπτικός Σταθμός της Βουλής των Ελλήνων απονέμει φέτος το καθιερωμένο βραβείο «Ανθρώπινες Αξίες» σε ταινία του Διεθνούς Διαγωνιστικού.
Το βραβείο της Βουλής των Ελλήνων απονέμεται στο ντοκιμαντέρ «Σ’ επαφή» σε σκηνοθεσία Πάβελ Ζιμίλσκι (Πολωνία, Ισλανδία). 

Βραβεία ΕΡΤ
Η ΕΡΤ, απονέμει φέτος δυο βραβεία.
Απονέμει το πρώτο βραβείο της, στο ελληνικό ντοκιμαντέρ άνω των 50 λεπτών που απέσπασε το βραβείο κοινού Fischer. Το βραβείο απονέμεται στο ντοκιμαντέρ:
«Η μπάντα» σε σκηνοθεσία Νίκου Ασλανίδη (Ελλάδα)
Το βραβείο Doc on Air απονέμεται στο project:
“Intimate Outsiders”, σκηνοθεσία Roser Corella, παραγωγή Roser Corella, Ana Catalá, Moving Mountains Films (Γερμανία) 

Βραβεία ΕΚΚ
Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου απονέμει:
Το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη του Ελληνικού Προγράμματος διάρκειας άνω των 50 λεπτών, που πραγματοποιεί την ελληνική του πρεμιέρα στο Φεστιβάλ, στο ντοκιμαντέρ:
«Απολιθώματα» σε σκηνοθεσία Πάνου Αρβανιτάκη (Ελλάδα) 

Βραβείο Διεθνούς Αμνηστίας
Το βραβείο της Διεθνούς Αμνηστίας απονέμεται στο ντοκιμαντέρ «#γυναικεία ηδονή» σε σκηνοθεσία Μπάρμπαρα Μίλερ (Ελβετία, Γερμανία) 

Βραβείο WWF
Το βραβείο της WWF απονέμεται στο ντοκιμαντέρ «Σογιαλισμός» σε σκηνοθεσία Ενρίκο Παρέντι και Στέφανο Λιμπέρτι (Ιταλία) 

Βραβεία Fipresci
«Συνήγορος» σε σκηνοθεσία Ρέιτσελ Λι Τζόουνς και Φιλίπ Μπελές (Ισραήλ, Καναδάς, Ελβετία).
«Όταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις ντομάτες» σε σκηνοθεσία Μαριάννας Οικονόμου (Ελλάδα) 

Βραβείο ΠΕΚΚ
«Τα 4 επίπεδα της ύπαρξης» σε σκηνοθεσία Ηλιάνας Δανέζη (Ελλάδα) 

Βραβείο WIFT GR
Το βραβείο απονέμεται στην Μπάρμπαρα Μίλερ για το ντοκιμαντέρ «#γυναικεία ηδονή» (Ελβετία, Γερμανία) 

Βραβείο “MERMAID”
«Ίρβινγκ Παρκ» σε σκηνοθεσία Παναγιώτη Ευαγγελίδη (Ελλάδα) 

 Ειδική μνεία δόθηκε στο ντοκιμαντέρ:
«Ο μπαμπάς μου είναι ο αδελφός της μαμάς μου» σε σκηνοθεσία Βαντίμ Ίλκοφ (Ουκρανία) 

Βραβεία Νεότητας Φοιτητών Πανεπιστημίων Θεσσαλονίκης
Το βραβείο καλύτερης ταινίας απονέμεται στο ντοκιμαντέρ “Make the Economy Scream” σε σκηνοθεσία Άρη Χατζηστεφάνου (Ελλάδα)
Το ειδικό βραβείο της επιτροπής απονέμεται στο ντοκιμαντέρ «Το Συκόσπιτο του Πίτζι Καμπούρογλου» (Ελλάδα)