Βιβλιοθήκη

Η Ντολφίν Ορβιγιέρ απαιτεί τις συστάσεις. Για όλους εμάς που αγνοούμε τη θέση της μες στη γαλλική κοινωνία πρέπει να ξέρουμε πως αποτελεί μια γυναίκα που στέκει πρότυπο για την εβραϊκή κοινότητα του Παρισιού. Έχοντας διδαχθεί σε βάθος την παράδοση του έθνους της, στην Ιερουσαλήμ, την Νέα Υόρκη και στον τελευταίο της σταθμό στην έξαλλη και γεμάτη συγκρούσεις γαλλική μητρόπολη, στελεχώνει την πρώτη γραμμή της εβραϊκής κοινότητας. Μία εκ των τριών ηγετών του κόμματος που δραστηριοποιείται διεκδικώντας τη μνήμη του Ολοκαυτώματος και την αναγνώριση των διωγμών, των τρομερών πογκρόμ που σημάδεψαν την εβραϊκή ιστορία. Η Ορβιγιέρ αποτελεί την τρίτη τη τάξει ραβίνο της Γαλλίας και διακονεί στο Παρίσι, όπως λιτά αναφέρει το βιογραφικό της, στον μέσα κόσμο του βιβλίου των εκδόσεων Αρμός. Η μετάφραση της Ιωάννας Παπαγιάννη που κατορθώνει να μεταφέρει με ακρίβεια τα ειδικά σημεία της μικρής πραγματείας παρηγοριάς δίχως να ταράζει την ατμόσφαιρα της γραφής, συνιστά ένα από τα προτερήματα της έκδοσης.

Μα το κυρίαρχο παραμένει η Ντελφίν Ορβιγιέρ. Και κατόπιν το θέμα του τελευταίου της βιβλίου με τίτλο «Ζώντας με τους νεκρούς» που επιμελούνται οι εκδόσεις της οδού Μαυροκορδάτου. Ο θάνατος με το μυστήριο του, η μνήμη σαν μόνη γλώσσα που ‘χει κανείς για να συνομιλήσει με την άλλη πλευρά αυτού εδώ του κόσμου, ο θάνατος ως τελετή μες στις μοντέρνες κοινωνίες μας. Πότε ντυμένος την αμετροέπεια του αιώνα μας, την άκρατη πληθωρικότητα του και άλλοτε μετρημένος, σαν τα εβραϊκά κοιμητήρια που δεν διεκδικούν καμία πρόθεση να φανούν ωραία και ειρηνικά. Τόποι άνυδροι, πεθαμένο χώμα, ξύλινοι σταυροί και κορμιά αφημένη καταγής. Εδώ στέκει αγέρωχο το βασίλειο του θανάτου. Η Ραβίνος Ορβιγιέρ δοκιμάζει να παραβιάσει τούτη την τάξη, μιλώντας από την πλευρά εκείνων που απομένουν μόνοι για να συνεχίσουν, φορτωμένοι στους ώμους τις απουσίες. Είναι τόσο ανθρώπινες οι αδυναμίες μας και η συγγραφέας τις προσεγγίζει, κρατώντας στα συμφραζόμενα, πότε ένα ευφυές χαμόγελο για την ανθρώπινη ανοησία και άλλοτε τη βαθιά συγκίνηση, την γνώση ως επιχείρημα καθώς θεμελιώνει την λαϊκή ιστορία του τόπου της πάνω στη γλώσσα του, στη δάνεια και τη ριζική. Και ας μιλάει για θάνατο, έστω με ταπεραμέντο πότε πότε ανθρώπινο, στο ομώνυμο κείμενο που αθροίζεται στο περιεχόμενο της έκδοσης του Αρμού, η Ορβιγιέρ φωτίζει τον απαραβίαστο δεσμό του λόγου με την ύπαρξη. Το Ισραήλ θα αναγνωρίσει την ταυτότητά του όταν με συλλαβές και με λέξεις θα μπορέσει να την αρθρώσει. Είναι η ιστορία της πατρίδας της που παίζεται το εσωτερικό της γλώσσας, ακριβώς όπως τοποθετήθηκε ο ονειρικός πλέον, Μύρης κατά κόσμον Κώστας Γεωργουσόπουλος, εκλιπών πλέον των αιώνων που θα έρθουν.

Στα πέριξ ήρωες μικροί με τα δράματα τους, εργάκια θαρρείς παιγμένα μες στην καθημερινότητα της φοβερής συνήθειας τους, με δίχως πια περιεχόμενο. Θα φανούν αρκετά όμως για να εμπνεύσουν την Ντολφίν Ορβιγιέρ, για να της παραχωρήσουν το δικαίωμα, σ’αντίθεση με τον ρόλο της, να προσεγγίσει ταπεινά, δίχως μασκαράτες το θάνατο και δίχως ίχνος διδακτισμού. Δίχως να την περιορίζει το σχήμα της, δίχως τα ενδύματα τα υπεροπτικά της θέσης της, πλησιάζει να δει το θάνατο. Ελαφρύ σαν χάδι, τόσο φυσικό σαν τ’ανεπαίσθητο θρόισμα τώρα δα, της κουρτίνας το κύλισμα του πάνω στα πλήκτρα του κόσμου. Μόνο με το πνεύμα, μόνον με αυτό οπλισμένη η γεννημένη στο Νανσί Ντολφίν, προχωρεί στον αγώνα. Στην προσπάθεια να εκπληρώσει με τη γραφή της τον περίφημο υπότιτλο της έκδοσης του Αρμού. Μικρή πραγματεία παρηγοριάς σημειώνεται με διάφανους χαρακτήρες και τούτο συνιστά τη βαθύτερη προσφορά αυτού του βιβλίου. Που μιλά για το πιο φοβερό από όλα, που παλεύει με όλη την ανθρωπιά του κόσμου για να σταθεί απέναντί του, που θυμάται τους νεκρούς του και από στις επόμενες γενιές τους παραδίδει.

«Η ζωή και ο θάνατος δεν είναι απολύτως διαχωρισμένα μεταξύ τους και το νερό που κυλά δεν καθιστά τις ζωές μας αδιαπέραστες από το πένθος. Το αντίθετο. Μου φαίνεται πως όπως το καλάθι φουσκώνει στο νερό, έτσι και το νίψιμο κλείνει τα κενά και μας λέει πώς να συσφίγγουμε τους δεσμούς με αυτούς που μας αφήνουν. Από γενιά σε γενιά», θα γράψει στο «Σάρα και Σάρα» η Ραβίνος και δίχως να παλεύει τούτη την ακαταμάχητη τάξη, στοχάζεται για σένα και για μένα πάνω στο μυστήριο του θανάτου, το απλό και ταπεινό μυστήριο, μια στιγμή μες στο χρόνο, καθόλου ασυνήθιστη. Φαντάζομαι την Ντολφίν να τρυπώνει μες στο εργαστήρι της φυλής της. Ξέρετε κάθε φυλή διαθέτει ένα τέτοιο και εκεί μέσα σφυρηλατείται ο δεσμός με το παρελθόν και ξανοίγονται οι δρόμοι του μέλλοντος που μέχρι τότε παρέμεναν αποκλεισμένοι. Ένας βράχος, κάτι σαν θάνατος έστεκε στο μέσον της οδού αποκλείοντας κάθε πέρασμα, κάθε ελπίδα. Μπλέκει σιγανά μες στο ροδάνι και σαν ίχνος κυμαίνεται μες στην ιστορία του λαού της. Βαλμένη μες στην εποχή της, ανάμεσα σε ολοκαίνουριες παλιές πολιτείες κάπου μες στην ανωνυμία του πλήθους, μεταμορφώνεται σε αφηγητή που άλλο σκοπό δεν έχει παρά να μας φανερώσει όσα ο θάνατος κρύβει από τα μάτια μας. Το στοχασμό, τη μνήμη, μεγέθη που στερεώνουν την ύπαρξή μας και την ίδια στιγμή γίνονται συνδετικοί κρίκοι στη μεγάλη αλυσίδα που τριγυρίζει τον κόσμο. Η Ντολφίν για μια στιγμή λησμονεί το θάνατο. Έπειτα σαν τον βλέπει να περνά, πιάνει τον εαυτό της απροετοίμαστο. Και με τούτη την αυθεντικότητα στην αίσθηση, με το βάθος της γνώσης της ανάβει το μικρό της λύχνο και φανερώνει το δραματικό σκελετό του έργου, τόσο πυκνά και ουσιαστικά και με αίσθημα. Με τα κατακόκκινα μάτια της, με το βλέμμα του ζωντανού ανθρώπου,  παρακολουθεί με περίσσια περισυλλογή το θάνατο.

«Ζώντας με τους νεκρούς μας», σε μετάφραση Ιωάννας Παπαγιάννη και τις εκδόσεις Αρμός. Μικρή πραγματεία παρηγοριάς ή πάλι, κάτι σαν αίσθημα μη πληρότητας, σαν και αυτό που στελεχώνει κάτι από τη βαθύτερη, εβραϊκή παράδοση, την κατάμεστη από υπενθυμίσεις. Θα βρεις πολλές φορές το θάνατο στις σελίδες της Ορβιγιέρ, μα είναι πάντα δεμένος άρρηκτα με τις σημασίες που αποκτά μες στην ζωή και τη βιωμένη εμπειρία του συλλογικού μας εαυτού. Τον μελετά, όπως κανείς θα ‘σκυψε πρώτη φορά σε κάποιο επίγραμμα, γυρεύοντας με χίλιους τρόπους να αναστήσει λέει εκείνο το στυγνόν Ωρίωνα του Ανακρέοντος. Μα πάνω από όλα είναι ο θάνατος, αυτός ο διπλανός που αλλάζει τις βιογραφίες, είναι το δειλινό που καταπίνει τις πλώρες, ένα μυστήριο που αφοπλίζει την ανθρώπινη απαντοχή. Η Ντολφίν Ορβιγιέρ μιλά για αυτήν την σκληρή αλήθεια, όχι με την ιδιότητα της Ραβίνου, μα με την τρυφερότητα των ανθρώπων που μοιράστηκαν μαζί της ένα πένθος. Από αυτούς αντλεί η Ορβιγιέρ και σε εκείνους απευθύνεται, χαρίζοντας μας ένα βιβλίο προικισμένο με τη φιλία προς το έτερον. Από τις εκδόσεις του Αρμού.

Αφού τέλειωσε η παρουσίαση του βιβλίου, βγήκε να περπατήσει. Πέρασε εμπρός από τους ναούς, κοίταξε τις γυναίκες με τα πρόσφορα. Στην Ελευσίνα, τη Θεσσαλονίκη, την Καρταχένα, παντού όπου ανάβει μες στο δείλι ο περίφημος σταυρός της πίστεως μπορείς να ιδείς τέτοιες μορφές να περνούν. Τις είδε που θυμούνταν, που περνούσαν η μια μετά την άλλη, κρατώντας τα χαρτιά τα γραμμένα μ’ονόματα υπέρ αναπαύσεως. Και είδε με τα μάτια του πόσο δίκιο είχε η Ραβίνος Ντολφίν Ορβιγιέρ για τον τίτλο της καινούριας της έκδοσης.