Ennio Morricone: αναζητώντας εκείνον τον ήχο, η μουσική μου, η ζωή μου
Οι μουσικές της ζωής μας: Σημείωμα για την έκδοση «Ennio Morricone αναζητώντας εκείνον τον ήχο,η μουσική μου, η ζωή μου. Συζητήσεις με τον Alesandro De Rosa» σε μετάφραση Άννας Νούση και τις εκδόσεις Μετρονόμος.
Ο κόσμος θα συνεχίσει, με κάθε βεβαιότητα, δίχως αυτόν. Η μουσική του θα παραμείνει το πιο βαθύ σημάδι, ανάμεσα σε άλλα που δεν μπορεί να σβήσει ο χρόνος. Ο Ένιο Μορικόνε θα σταθεί μέτρο και σταθμός της παγκόσμιας τέχνης. Όχι γιατί έντυσε μερικά μοναδικά φιλμ από εκείνη την ιερή γενιά που αναλαμβάνει τα ηνία της κινηματογραφικής Ιταλίας, μα επειδή σε κάθε αφορμή, ο αξέχαστος Ιταλός συνθέτης θα παραχωρεί όλο του το είναι στην έκφραση της μουσικής, στην τελειότητα του έργου που δίχως να μιμείται προτείνει και ανανεώνει. Ώσπου να ξεπροβάλλει το άνθος που δεν είναι τίποτε λιγότερο από τον καρπό της καρδιάς μας που πάλλεται.
Ναι, ο κόσμος θα συνεχίσει να κινείται με ιλιγγιώδεις ταχύτητες, δίχως να’χει πια ούτε ένα λεπτό να ασχοληθεί με τη μελαγχολία της απώλειας. Ο καιρός της καταστροφής δεν μπορεί να περιμένει, σκέφτηκε και γέλασε με τον εαυτό του. Άκουγε με τα παλιά γουόκμαν τα κομμάτια που διαμορφώνουν τη μουσική του για το φιλμ The mission. Περνούσε μέσα από τις πυκνότερες λόχμες, έπρεπε να επινοήσει χίλιες δυο ασκήσεις μοντέρνας μηχανικής για να διαβεί το μικρό ποτάμι. Δέντρα που υποκλίνονται, σκιές που τρέμουν, πνευστά και χορωδιακές φωνές από τον δημιουργό που σαν να στήνει την παγίδα πάνω στην αγαπημένη του σκακιέρα προσεκτικά υφαίνει τις ατμόσφαιρες, δίχως να αφήνει χώρο για κάτι άλλο έξω από την αμεσότητα. Το είδος της συγκίνησης που ανανεώνεται μες στις αναρίθμητες μεταμορφώσεις του έργου.
Τον διακρίνει στην άκρη του μικρού καταρράχτη. Δεν μπορεί να κάνει λάθος και άλλωστε σε αυτά τα μέρη δεν θα βρεις παρά όσους αγάπησαν βαθιά τη δημιουργία του Μορικόνε, εκείνους που εμπνεύστηκαν από το έργο του, από ένα μοιραίο αισθητικό άγγιγμα που κόβει την ανάσα. Τον λένε Αλεσάντρο ντε Ρόζα, είναι φυσικά Ιταλός, τριγυρίζει στη συνοικία του Τραστέβερε, με τα κοραλλένια χρώματα και τις ανθισμένες σκεπές, ένα ποίημα σε απόγνωση ή αλλιώς η ομορφιά στα καλύτερά της. Θα μπορούσαν να συναντηθούν σε κάποιο μπιστρό της συνοικίας, να απολαύσουν το απόγευμα δίχως να μιλούν, σε έναν μακρινό περίπατο. Η πόλη διαθέτει σπάνιες γωνιές, όμως εδώ, στην άκρη του καταρράκτη, σαν σκηνή από μεγάλα φιλμ, μπορεί κανείς να νιώσει πώς είναι στ’αλήθεια να συμμερίζεται κανείς τη θέση που έπρεπε να πάρει ο δημιουργός, όταν αφοσιωνόταν ολοκληρωτικά στη σύνθεση και τη ζωή.
Τον αναγνώρισε εκείνος πρώτα. Θα ήθελε να τον ρωτήσει πολλά και διάφορα, μα πρώτα σαν αποκύημα κάποιας θύελλας, ακούστηκε το θρυλικό όμποε. Μια εκ βαθέων αίσθηση κυρίευσε το τοπίο, στιγμάτισε μοναδικά τη σκηνή. Ο συνθέτης έχει σπουδάσει στο Ωδείο της Χάγης και έχει ήδη στο βιογραφικό του την παρουσίαση προγραμμάτων στην ιταλική γλώσσα για λογαριασμό της ελβετικής Ραδιοτηλεόρασης. Φαίνεται πως ήταν το πάθος του η αφορμή για να γίνει πραγματικότητα η εξαιρετική έκδοση του Μετρονόμου, «Ennio Morricone, αναζητώντας εκείνον τον ήχο, η μουσική μου, η ζωή μου – Συζητήσεις με τον Alessandro De Rosa» σε μετάφραση Άννας Νούση. Ο Ιταλός συνθέτης παραθέτει επεισόδια της ζωής του, ζωντανεύει μια συγκλονιστική εποχή για την Ιταλία, φέγγει πάνω από τα πρόσωπα των Λεόνε, Τζεφιρέλι, Τορνατόρε και τόσων άλλων. Προσωπικοτήτων που έλαμψαν μαζί με τον ίδιο και που διαμόρφωσαν για την ιταλική, έβδομη τέχνη, τις ιδανικές συνθήκες για να ανθίσει σε διεθνές πια επίπεδο. Αντίπαλο δέος του Χόλιγουντ, ο κινηματογράφος της γειτονικής χώρας θα κατορθώσει να αφηγηθεί με ξεχωριστή αισθητική τις μέρες και τα έργα αυτής της συγκλονιστικής εποχής. Στην αιχμή των καλύτερων στιγμών ο Ιταλός δημιουργός, ο εμπνευσμένος συνθέτης που εργάστηκε αδιάκοπα ως το 2020, όταν πια η μουσική του λαμβάνει άλλες διαστάσεις, μυθικές.
Πώς γεννήθηκε η ιδέα για αυτό το βιβλίο, τον ρώτησε. Και ο Αλεσάντρο φανέρωσε τον αναπάντεχο ρόλο του Νέστορα που διαδραμάτισε ο Morricone τα πρώτα χρόνια των σπουδών του. «Την επόμενη μέρα συνέβη το απίθανο. Ήμουν στο Βερτσέλλι για ένα μάθημα αρμονίας – που πάντα έχανα – με τον Στέφανο Σολάνι και κάποια στιγμή μου τηλεφώνησε η μητέρα μου. Ο Μορικόνε είχε τηλεφωνήσει και ήθελε να μου μιλήσει, μάλιστα μου είχε αφήσει και μήνυμα στον τηλεφωνητή το οποίο αργότερα ηχογράφησα και το έχω ακόμη», αφηγείται ο Αλεσάντρο ντε Ρόζα.
Μου έλεγε ότι ήταν Τρίτη 10 Μαίου και άκουσε το κομμάτι, αναγνώριζε ότι είχα μεγάλες ικανότητες μα ήμουν αυτοδίδακτος. Έπρεπε να βρω έναν καλό δάσκαλο. Αυτός δεν μπορούσε να μου κάνει μαθήματα γιατί δεν είχε χρόνο, άλλα έπρεπε να σπουδάσω σύνθεση. Δεν μπορείτε να κάνετε αλλιώς, ήταν ωραίο κομμάτι, αλλά αν δεν σπουδάσετε σύνθεση θα μιμείστε πάντα κάποιον
συμπληρώνει ο Ιταλός μουσικός και συνθέτης που αναλαμβάνει να φέρει εις πέρας ένα δύσκολο έργο.
Να βάλει σε μια σειρά τις αφηγήσεις, τις στιγμές, τα ονόματα, τον καταρράκτη της εξιστόρησης ενός ανθρώπου που άγγιξε την κορυφή. Μα δίχως ποτέ να εγκαταλείψει το έργο του, αφοσιωμένος ως το τέλος της ζωής του σε καινούριες συνεργασίες αλλά και τη διδασκαλία, ως ύστατο χρέος και προσφορά στις γενιές που καλούνται να σηκώσουν το βάρος της συγκίνησης μας. Οι δυσκολίες τα πρώτα χρόνια, η γυναίκα της ζωής του, το σκάκι, ο ορισμός της μουσικής, τα αντικείμενα στο καθιστικό που συνοψίζουν μερικές ανεπανάληπτες συγκυρίες, η αγάπη για τη ζωγραφική, η Έβα Φίσερ, ο Χένρι Μουρ και η γλυπτική, ο τραχύς Λεόνε και άλλες τόσες αφορμές για συζητήσεις που μοιάζουν να κρατούν ακόμη. Ανοίγοντας το βιβλίο των εκδόσεων Μετρονόμος, εισέρχεσαι στην τελετή του Ένιο Μορικόνε, του συνθέτη που διέκοψε τη χορογραφία της ρουτίνας με μια κίνηση ή μόνο με την πρόθεσή της, με κάτι λιγοστό, θέλω να πω που στέκει αδύνατο να προβλεφθεί. Ο Ένιο και ο Αλεσάντρο, δυο φίλοι μες στην πορεία των συζητήσεων, εκείνος που έχει γράψει την ιστορία της ζωής του με ολόχρυσα γράμματα. Και ένας άλλος που αρχίζει τώρα τη διαδρομή του, κάποιος που αναλαμβάνει το χρέος να μοιραστεί μαζί μας, όσα μας εμπιστεύεται προτού περάσει στην άλλη πλευρά των τραγουδιών, κάποιος που κέρδισε με τη βασίλισσα και με τους αξιωματικούς μια ατέλειωτη παρτίδα.
Ο Αλεσάντρο δεν μιλούσε πια, είχε πάρει τη φωνή του η Αμερική του 1900 με την άφταστη δυναμική και τις λαμπρές, μεταναστευτικές της νύχτες. Οι καταρράχτες είχαν περάσει πια στο παρελθόν ή δεν ήταν εξ αρχής τίποτε περισσότερο από φαντασίες. Κάτι από νοσταλγία στάλαζε από το ταβάνι και αργά κυλούσε. Εποχή ποτοαπαγόρευσης και απαλά σαξόφωνα. Με τις μελωδίες του Ένιο να υποβάλλουν την ψυχή. Ο ίδιος ο μουσικοσυνθέτης περιγράφει στις Συζητήσεις του με τον Ντε Ρόζα, όλους τους μηχανισμούς που έθετε σε λειτουργία για να συμβαδίσει με τη θέληση του σκηνοθέτη, να παραμείνει πιστός στο συναίσθημα, στις ανεπαίσθητες μεταπτώσεις, είναι τόσα που θα πρέπει να προσέξει κανείς όταν ντύνει τον κινηματογράφο με ψυχή. Την ίδια στιγμή, ανθρώπινος παραμένει, μες στον καινούριο αιώνα, επίκαιρος και διαχρονικά δημιουργικός. Συνεργασίες με τον Ταραντίνο, πειραματισμοί που ουδέποτε εγκατέλειψε καθ’όλη τη διάρκεια της διαδρομής του. Και στο βάθος, το πνεύμα, στοχαστικό, να σημειώνει σε εκείνη τη μικρή εξομολόγηση που προηγείται των «Συζητήσεων». «Και έπειτα, όπως ανακάλυψα το να έρθει κανείς σε επαφή με τις αναμνήσεις δεν σημαίνει μόνο μελαγχολία για κάτι που φεύγει μακριά όπως ο χρόνος, σημαίνει επίσης να κοιτάζει μπροστά, να καταλαβαίνει ότι υπάρχει ακόμη και ποιος ξέρει πόσα ακόμα μπορεί να συμβούν».
Κάθε ένας από τους συντελεστές αυτού το ξεχωριστού βιβλίου από τις εκδόσεις Μετρονόμος, συμμετέχει με τη διάθεση ενός μύστη. Τόσο η Άννα Νούση που μοιάζει να φέρνει εις πέρας ένα προσωπικό χρέος, χάρη στη διάθεση του Θανάση Συλιβού, του εκδότη όσο και ο Σύλλογος Φίλων Μουσικής Ένιο Μορικόνε Ελλάδας που αναλαμβάνει να προσφέρει με κάθε τρόπο στην υλοποίηση της έκδοσης, διαμορφώνουν κάτι περισσότερο από μια απλή συνεργασία. Κάτι που αποτυπώνεται στο βιβλίο και με απόλυτη φυσικότητα εξιστορείται στις σελίδες του. Είναι η αίσθηση και η αισθητική ενός ανθρώπου που τοποθετείται σε πρώτο πλάνο. Η ουσία της τέχνης του, ο τρόπος που εργάστηκε και έζησε, όλα συνιστούν ψηφίδες της αφήγησης του Μορικόνε. Και σαν λεπτή απόχρωση από σπάνια παστέλ, να μένουν οι μελωδίες «που ευτυχώς, θα είναι πάντα ένα play μακριά», ακριβώς όπως το λέει ο Πάνος Γκένας, Αρχισυντάκτης του εμβληματικού ΣΙΝΕΜΑ που χαιρετίζει την παρούσα έκδοση και δικαιώνει απολύτως την ύπαρξή της.
Δεν θα χρειαστούν πολλοί άνθρωποι για να γεννηθεί ένα θαύμα. Μήτε θα πρέπει να ‘ναι στενή η συνεργασία τους. Αρκεί μια μοναδική μετάφραση, το ενδιαφέρον του ερευνητή και το αξιοθαύμαστο, το ανεπανάληπτο ταλέντο ενός Δημιουργού όπως ο Ένιο Μορικόνε. Έπειτα οι σχέσεις βρίσκουν τον τρόπο να ανθίσουν, παραχωρώντας ένα σπάνιο βιβλίο, μια εξομολόγηση ζωής ενός από τους μεγαλύτερους συνθέτες του 20ου αιώνα. Μουσικές που μας σημάδεψαν. Για αυτό μιλά ο Ένιο που για λίγο παύει να είναι ο σπουδαίος μουσικός αλλά γίνεται ο άνθρωπος που αφήνει το χρόνο να διαβεί πάνω από τη ζωή του.
Όποιος έχει βρεθεί στην Ρώμη τον καιρό της άνοιξης, θα’χει νιώσει ολόκληρη την αιωνιότητα, όλη όση κουβαλάει αυτή η πόλη μες στους αδένες της, όσα κυλούν στο σύστημα των φλεβών της. Ο Ένιο Μορικόνε έχει κερδίσει μια θέση μες στο ρωμαϊκό πάνθεο που από τις όχθες του Τίβερη λάμπει μοναδικά και απερίφραστα. Ακριβώς όπως οι μουσικές του που εντείνουν τη συγκίνηση μα την ίδια ώρα κάτι ψιθυρίζουν στο πνεύμα, ώσπου να σηκωθεί η σκόνη του χρόνου και να φανερωθεί κάτι από το θάμπος της ομορφιάς που αντέχει. Κρατώ πως ο Ένιο Μορικόνε δεν παραδέχεται καμιά κρίση ως τελειωτική, για τη μουσική και τη ζωή του την ίδια. Ίσως έτσι να συμβαίνει με τους ανθρώπους που διαθέτουν το σπάνιο χάρισμα του αυθεντικού και του αδοκίμαστου, για αυτούς που κουβαλούν αυτούσια την σπάνια intimite, την εκφραστικότητα που αντέχει, πάντα καινούρια, σαν είδηση.
Ennio Morricone αναζητώντας εκείνον τον ήχο,η μουσική μου, η ζωή μου. Συζητήσεις με τον Alesandro De Rosa
Μετάφραση: Άννα Νούση
Εκδόσεις Μετρονόμος
σελ. 440
