Άλλαι Τέχναι

Κοινό χαρακτηριστικό στην πορεία των περισσότερων καλλιτεχνών είναι οι διακυμάνσεις της δημιουργικής τους καριέρας. Λαμπρή εξαίρεση σ’αυτόν τον κανόνα αποτελεί ο Γάλλος ζωγράφος Henri Matisse, που η ατέρμονη δίψα του για δημιουργία τον κατέστησε σε έναν από τους πιο παραγωγικούς καλλιτέχνες, σηματοδοτώντας με το έργο του διάφορα καλλιτεχνικά κινήματα, όπως τον Φωβισμό, τον Μοντερνισμό και τον Ιμπρεσιονισμό. Η έναρξη της καριέρας του έμελλε να πυροδοτήσει μία σειρά αντιδράσεων που τον ακολούθησε κατά τη διάρκεια της πολύχρονης καριέρας του.

Αποκορύφωμα αυτής της έκρηξης θεωρείται η Chapelle du Rosaire de Vence ή όπως έχει επικρατήσει να ονομάζεται, το παρεκκλήσι του Ματίς. Ένα έργο τέχνης που ο ίδιος ο καλλιτέχνης επιμελήθηκε από τα αρχιτεκτονικά του σχέδια, τις τοιχογραφίες και τα βιτρώ μέχρι τα άμφια του ιερέα και τον σταυρό. 

Αφορμή για την ανάληψη αυτού του έργου στάθηκε η προσωπική νοσοκόμα του Ματίς που τον βοηθούσε κατά την μακρά περίοδο ανάρρωσής του, όταν αυτός έμενε στη Νίκαια της νότιας Γαλλίας. Η Monique Bourgeois το 1943 αποφάσισε να γίνει μέλος του Δομινικανού μοναστηριού και ζήτησε από τον Ματίς να βοηθήσει στα σχέδια του παρεκκλησιού. Αν και δεν είχε ασχοληθεί ποτέ εως τότε με κάτι αντίστοιχο, ο καλλιτέχνης δελεάστηκε από την καλλιτεχνική αυτή πρόκληση και το 1947 ξεκίνησε τις εργασίες. 

Η λιτή κάτοψη του κτιρίου σε σχήμα L επέτρεψε στον Ματίς να εκμεταλλευτεί από την μία πλευρά της αίθουσας τον συμπαγή τοίχο για να δημιουργήσει τις τοιχογραφίες του και από την άλλη πλευρά τα ανοίγματα για τα βιτρώ. Όταν το έργο είχε φτάσει στο σημείο για να γίνουν οι τοιχογραφίες, ο Ματίς είχε υποτροπιάσει σε τέτοιο βαθμό που είχε καθηλωθεί στο αναπηρικό του αμαξίδιο, με αποτέλεσμα να μπορεί να δουλεύει μόνο καθιστός.

Γι’αυτόν τον λόγο ο καλλιτέχνης χρησιμοποιούσε ένα κοντάρι που το έδενε από τη μία πλευρά στο χέρι του και από την άλλη τοποθετούσε είτε το πινέλο είτε τα κομμάτια που έπρεπε να τα κολλήσει στο τοίχο. Με αυτόν τον τρόπο σχεδίαζε τις εικόνες και στη συνέχεια επιδέξιοι τεχνίτες μετέφεραν τα σχέδια στα πλακίδια που θα τοποθετούνταν στον τοίχο. 

Πίσω από την αγία τράπεζα βρίσκεται η τοιχογραφία του Αγίου Δομίνικου, ιδρυτή του Τάγματος των Δομινικανών. Ο Ματίς για να μεταφέρει την απλότητα του αγίου και τη λιτότητα που υποστήριζε, απεικόνισε τη μορφή του αγίου με απλές, αλλά δυναμικές γραμμές. 

Στον πλαϊνό τοίχο απεικονίζονται στα λευκά πλακίδια με μαύρα περιγράμματα αφηρημένες εικόνες λουλουδιών και η εικόνα της Παναγίας που σε αντίθεση από τη συνηθισμένη της στάση, δεν κρατάει στην αγκαλιά της το βρέφος Χριστό, αλλά τον προσφέρει σε ολόκληρο τον κόσμο. 

Στον πίσω τοίχο του παρεκκλησίου και με μία συνοπτική αφήγηση απεικονίζεται η Ιστορία του Σταυρού. Η εξιστόρηση ξεκινάει από κάτω αριστερά με τον Χριστό να οδηγείται μπροστά στον Πόντιο Πιλάτο. Ψηλά στο κέντρο του τοίχου βρίσκονται οι τρεις πιο δυναμικές σκηνές, η Ανύψωση του Σταυρού, η Σταύρωση και τέλος η Αποκαθήλωση. Οι απεικονίσεις αυτές, στο σύνολό τους, δημιουργούν το σχήμα του Σταυρού, ενώ αυτές που βρίσκονται στα τερτατημορια σχηματίζουν έντονες διαγώνιες γραμμές με το σημείο εστίασης να καταλήγει στο πρόσωπο του Εσταυρωμένου. 

Εντυπωσιακά είναι και τα βιτρώ με τα οποία ο Ματίς ασχολήθηκε με μεγάλη προσοχή. Τα τρία σύνολα από υαλογραφίες έχουν αποδοθεί μόνο με τρία χρώματα. Το έντονο κίτρινο για τον ήλιο, το πράσινο για τη βλάστηση και το μπλε για τη Μεσογειακή θάλασσα, τον ουρανό και την Παναγία. Το φως που εισβαλλει από τα βιτρώ γεμίζει τον χώρο με χρώματα που διαφορετικά θα παρέμενε λευκός. 

Για τα ιερατικά ενδύματα ο Ματίς επέλεξε να παραμείνει πιστός στην παράδοση και να χρησιμοποιήσει τα βασικά εκκλησιαστικά χρώματα, μωβ, μαύρο, ροζ, πράσινο και κόκκινο. Η μοναδικότητα αυτών των ενδυμάτων ήταν τέτοια, που ο ίδιος ο Πάπας ζήτησε κάποια για να εκτεθούν στο νέο μουσείο του Βατικανού.

Τέλος, ο Ματίς σχεδίασε και τον σταυρό της Αγίας Τράπεζας, τα κηροπήγια και το αρτοφόριο.