Βιβλιοθήκη

Έρωτας, εμμονές, αυτοκαταστροφή, τσιγάρα, αλκοόλ, αμερικάνικο όνειρο, πόλεμος, γάμος, παιδιά, διαζύγιο, ψυχώσεις, απόπειρες αυτοκτονίας. Αυτή είναι η ποίηση της Σέξτον, αυτή είναι η Σέξτον. Η Σέξτον που έχασε την αγαπημένη της θεία και τους δύο γονείς της από μικρή ηλικία, η Σέξτον με πατέρα αλκοολικό και μια μητέρα «καταπιεσμένη εν δυνάμει λογοτέχνη», η Σέξτον που νοσηλευόταν σε ιδρύματα για πλύσεις στομάχου από υπερβολικές δόσεις υπνωτικών, η Σέξτον που βρισκόταν σε μία σχεδόν μόνιμη και ανεξέλεγκτη κατάσταση νευρικής κατάρρευσης, αυτή, που έπασχε από αυτοκτονικό ιδεασμό, αυτή, η Σέξτον, που εκδήλωνε ψυχωσικά επεισόδια, που ερωτεύτηκε τον ψυχίατρό της, που μίσησε το σύζυγό της, που δεν ανταποκρίθηκε στο ρόλο της καλής μητέρας, που ασφυκτιούσε εγκλωβισμένη στην κοινωνική σύμβαση της μονογαμίας. Αυτή που έγραφε ποίηση σε μια προσπάθεια θεραπευτικής διεξόδου από τα ψυχολογικά της αδιέξοδα.

Τα ερωτικά ποιήματα της Ανν Σέξτον εκδόθηκαν το 1969. Πρόκειται για μία ποίηση βαθιά εξομολογητική, υπό την έννοια ότι όχι μόνο σκιαγραφεί τα προσωπικά πάθη της γράφουσας, αλλά και υπακούει αποκλειστικά στις νευρώσεις και τις εμμονές της. Τα ποιήματά της χρησιμοποιήθηκαν και ως ψυχοθεραπευτικό υλικό για το κοινό της, ένα σημαντικά εξαρτημένο κοινό από την ποίηση και το θεατρικό τρόπο ανάγνωσης της ποίησης της Σέξτον. Σε κάθε δημόσια ανάγνωση των ποιημάτων της, η Σέξτον έβγαζε τα σωθικά της και έκανε ποίηση. Διάβαζε ξυπόλυτη με δυνατή σταθερή φωνή, καπνίζοντας, σχεδόν παραληρώντας.

Διαβάζοντας τα Ερωτικά Ποιήματα της Άνν Σέξτον από τις εκδόσεις Μελάνι σε μετάφραση Ευτυχίας Παναγιώτου, διαπιστώνει κανείς, ότι ο έρωτας υπήρξε για την ποιήτρια μια ανελέητη και διαρκής μάχη, και ένας μόνιμος εφιάλτης από τον οποίο δεν μπορούσε να ξεφύγει γιατί ένιωθε πάντα αδικαίωτη και ανεπιβεβαίωτη, επειδή η φθορά του χρόνου κατέστρεφε ότι προσωρινά όμορφο κατάφερνε να γεννήσει μέσα της το ερωτικό συναίσθημα: «κάθε κρεβάτι έχει καταδικαστεί/ διόλου απ’ την ηθική ή απ’τον νόμο,/ αλλά απ’ το χρόνο». Στα ποιήματά της διακρίνονται από τη μία πλευρά ο διεγερμένος αισθησιασμός και οι καταπιεσμένες επιθυμίες της και από την άλλη πλευρά ένας χονδροειδής ρεαλισμός και ένας οξυδερκής και ειρωνικός αναστοχασμός σχετικά με τις ερωτικές της εμπειρίες, τις οποίες άλλωστε ευθαρσώς ξεδιπλώνει σε κάθε ποίημα, έχοντας συνείδηση της αμαρτίας και απόλυτη συναίσθηση της πολυγαμικής της φύσης. Διαχωρίζει τη θέση της απέναντι στους άντρες και τις άλλες γυναίκες. Η Σέξτον δεν είναι η γυναίκα, η «πρέπει να την έχω», είναι μια ρευστή παρουσία που έχει μάθει να εξαντλείται στον εφήμερο και ωστόσο απόλυτα ηδονιστικό ερωτισμό. «Όσο για ‘μενα, είμαι μια νερομπογιά/ Ξεπλένομαι».

Οι τίτλοι των ποιημάτων του βιβλίου, εκτός από ενδεικτικοί της θεματολογίας τους, καταφέρνουν να εσωκλείσουν και να συμπυκνώσουν με σαρκαστικό τόνο και περιπαιχτική διάθεση το νόημα του ποιήματος, αυτό που η ίδια η ποιήτρια είχε ανάγκη να υπογραμμίσει εξ’ αρχής, πριν προλάβει ο αναγνώστης να ξεκινήσει καλά-καλά την ανάγνωση. Τίτλοι όπως «Στον εραστή μου που επιστρέφει στη γυναίκα του», «’Ολοι ξέρετε την ιστορία της άλλης γυναίκας», «Η μπαλάντα του μοναχικού αυνανιστή», «Ο χορός της μαμάς και του μπαμπά», «Τιμώντας τη μήτρα μου», «Τσιγάρα και ουίσκι και ατίθασες, ατίθασες γυναίκες» δηλώνουν με τον πιο άμεσο τρόπο τη διάθεση της ποιήτριας να εισάγει τον αναγνώστη κατευθείαν στο μίτο της σκέψης της, ώστε γίνεται αμέσως αντιληπτή η αυτοκριτική και σαρκαστική της διάθεση τόσο απέναντι στα προσωπικά της βιώματα, όσο και απέναντι στις κοινωνικές νόρμες που εμποδίζουν την ολοκλήρωση της έντονης προσωπικότητάς της. Έτσι, ήδη από την αρχή, από τις πρώτες πέντε ή δέκα λέξεις του τίτλου, ο αναγνώστης καταλαβαίνει σε τι εσωτερική διαμάχη εμπλέκεται η γράφουσα, και με ποια ένταση αποφασίζει να εκφραστεί κατά όσων την καταπιέζουν, κατά του συζύγου, του εραστή, της οικογένειας, της μονογαμίας, της συμβατικής θέσης της γυναίκας:

Τα ποιήματα της Σέξτον πέρα από τον βαθιά προσωπικό και εγωκεντρικό τους χαρακτήρα απηχούν και την άρνηση της ποιήτριας να συμμορφωθεί στις επιταγές του αμερικάνικου ονείρου σχετικά με την απατηλή εικόνα μιας εύρωστης και ήρεμης οικογενειακής ζωής. Η Σέξτον επιθυμεί το φύλο της να ενταχτεί ενεργητικά σε μια πιο συμμετοχική για τα κοινά, εκφραστική και δημιουργική καθημερινότητα, μέσα από την οποία η γυναίκα να αισθάνεται ότι πληροί τον ρόλο της και ολοκληρώνει την προσωπικότητά της:

Η καθολική διάσταση των ποιημάτων της Σέξτον, ακόμη και των ερωτικών που έχουν βαθιά προσωπικό και αυτοαναφορικό χαρακτήρα, έγκειται στο γεγονός ότι μέσα από τη γραφή της θίγεται το ζήτημα του επαναπροσδιορισμού της σχέσης άνδρα-γυναίκας σχετικά με την μεταξύ τους επικοινωνία, τη σχέση, τη συντροφικότητα, την μοιχεία, την ισοτιμία, την εγκατάλειψη, το χωρισμό και όχι μόνο. Τα ερωτικά της ποιήματα παρακάμπτουν τη συμβατική ηθική και την κοινωνική υποκρισία, προκειμένου να αναδείξουν την επιτακτική ανάγκη της ανάδυσης μιας γυναίκας περισσότερο απελευθερωμένης, διεκδικητικής και δυναμικής. Επίσης, οι κοινωνικοπολιτικές ανησυχίες της ποιήτριας, το γεγονός ότι αισθάνεται την ανάγκη να μιλήσει για τον πόλεμο του Βιετνάμ καθώς και για το φασισμό και τη φτώχεια (για παράδειγμα το ποίημα με τίτλο «Αγαπώντας το φονιά»), καταδεικνύουν την πολλαπλή διάσταση που έχει το ζήτημα της θέσης του γυναικείου φύλου στη σύγχρονη κοινωνία .

Σε τελική ανάλυση, τα ποιήματα του βιβλίου δείχνουν ότι στον ψυχισμό της γράφουσας μαινόταν ένας εσωτερικός αγώνας μεταξύ του αυτόκαταναγκασμού και του καταναγκασμού των άλλων με ολέθριες συνέπειες, μιας και η ποιήτρια πέντε χρόνια αργότερα στις 4 Οκτωβρίου 1974 αυτοκτόνησε «στο γκαράζ μέσα στην κόκκινή της Cougar, ανάβοντας το βενζινοκινητήρα και το ραδιόφωνο, δίχως σημείωμα, δίχως λέξεις».