Scroll Top

Άλλαι Τέχναι

The Nightmare, του Henry Fuseli: Γυναίκα θύμα ή θύτης

feature_img__the-nightmare-tou-henry-fuseli-ginaika-thima-i-thitis
Το ″The Nightmare″ είναι το γνωστότερο έργο του Henry Fuseli (το κανονικό του όνομα ήταν Johann Heinrich Füssli). Κυκλοφόρησε ευρέως ως χαρακτικό αντίγραφο. Εικονίζει μια γυναίκα που κοιμάται, ενώ ταυτόχρονα συμβολίζει την έννοια του εφιαλτικού ύπνου. Στο στήθος της κάθεται ένας δαίμονας, ενώ το κεφάλι ενός αλόγου προβάλλει μέσα από τις κουρτίνες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του ρομαντικού κινήματος, ο πίνακας επηρέασε πολλούς λογοτέχνες όπως την Mary Shelley και τον Edgar Allan Poe.

Ένα από τα γνωστά και χαρακτηριστικά έργα του 18ου αιώνα, τόσο για την τεχνική του όσο και για το περιεχόμενό του –ενδεικτικό μιας ολόκληρης καλλιτεχνικής σχολής, του Ρομαντισμού–, είναι το ″The Nightmare″ του Fuseli. Το έργο φιλοτεχνήθηκε το 1781 και εκτέθηκε στην Royal Academy του Λονδίνου ένα χρόνο αργότερα. Παρά τις αρχικές αντιδράσεις του κοινού, το έργο εντυπωσίασε σε τέτοιο βαθμό ώστε ο ζωγράφος να φτιάξει τουλάχιστον τρεις εκδοχές του. 

Ο χώρος του πίνακα καταλαμβάνεται από μία γυναικεία φιγούρα ντυμένη στα λευκά, ξαπλωμένη σε ένα κρεβάτι στρωμένο με πλούσια σεντόνια. Το σώμα της γυναίκας προεξέχει του κρεβατιού, γεγονός που παραπέμπει σε στάση λιποθυμίας ή ανήσυχου ύπνου. Ένα δαιμόνιο πλάσμα βρίσκεται καθισμένο πάνω στο σώμα της γυναίκας κοιτάζοντας προς τον θεατή, ενώ πίσω του ένα άλογο με κάτασπρα μάτια χαμογελάει πονηρά, με βλέμμα γεμάτο υπονοούμενα. Η σύνθεση κυριαρχείται από το έντονο chiaroscuro, ενώ φωτίζονται μόνο τα σημαντικότερα σημεία της σύνθεσης: η γυναίκα, το δαιμόνιο πλάσμα και τα μάτια του αλόγου.

Η αρχική εντύπωση που δίνει η γυναίκα –λιπόθυμη, ίσως, και νεκρή– μας επιτρέπει να την συμπαθήσουμε. Ωστόσο, αν παρατηρήσουμε καλά το έργο θα δούμε πως ο Fuseli μάλλον ειρωνεύεται τη γυναίκα με εκλεπτυσμένο τρόπο παρά συμπάσχει στο δράμα της. Αν παρατηρήσουμε το ρούχο της, είναι απλό αλλά στα πρότυπα της μόδας της εποχής, ρούχο από λινό ή μετάξι, σίγουρα όχι κακής ποιότητας, λεπτό για να διαγράφει το αισθησιακό σώμα, στολισμένο με καρφίτσα. Το κρεβάτι ξεχειλίζει από πλούσια υφάσματα. Το πιο εντυπωσιακό όμως σημείο του σώματος της γυναίκας που φαίνεται να τονίζει ο ζωγράφος είναι τα μαλλιά της∙ στυλιζαρισμένα, υπερβολικά φτιαγμένα, χωρίς την παραμικρή αταξία. Τόσο ο γυναικείος ρουχισμός όσο και η κόμμωση χλευάστηκαν πολλάκις τον 18ο αιώνα στην μητροπολιτική Αγγλία (καθώς και στην κεντρική Ευρώπη). Διανοούμενοι της εποχής έγραφαν συνεχώς για το αδιανόητο γυναικείο καταναλωτικό φαινόμενο. Οι παντρεμένες γυναίκες κατηγορούνταν για αμέλεια της οικογενειακή φροντίδας, ενώ οι ανύπαντρες για «παράνομες» ερωτικές συνευρέσεις που δεν στοχεύουν στη δημιουργία οικογένειας και την αναπαραγωγή.

Οι γυναικείες μορφές του Fuseli απεικονίζονται, συνήθως, ως πόρνες ή υστερικές. Ο καλλιτέχνης παρήγε πολλά έργα πορνογραφικού και ερωτικού περιεχομένου καταγγέλλοντας την κρυφή σεξουαλικότητα της γυναικείας φύσης και, με έμμεσο τρόπο, τον καταναλωτισμό της εποχής. Για τον Fuseli, καταναλωτισμός και (γυναικεία) ηθική κατάπτωση αποτελούν δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Τόσο το συγκεκριμένο έργο όσο και ολόκληρη η καλλιτεχνική παραγωγή του Fuseli έχει κατηγορηθεί για το αντιφεμινιστικό της περιεχόμενο. Ωστόσο, ο ίδιος θεωρούσε τον εαυτό του ταγμένο στο (χριστιανικό) καθήκον να ενσταλάξει στους ανθρώπους την ιδέα της ελαττωματικής και πνευματικά εξαθλιωμένης φύσης τους, όχι για να τους εκμηδενίσει, αλλά για να τους ωθήσει μέσω της αλήθειας να βελτιωθούν ως υπάρξεις. Το έργο τέχνης ήταν στην υπηρεσία της ανθρώπινης φύσης, στην έρευνα για την ευγένεια του μυαλού και της ψυχής.

Content Sources

  • Sarah Carter, “Henry Fuseli and the Sexual Sublime”, thesis presented to University of Guelph, April 2014.
1
Μοιράσου το