Scroll Top

Άλλαι Τέχναι

Οι αόρατες: Hilma af Klint

feature_img__oi-aorates-hilma-af-klint
Hilma af Klint : Μια πρωτοπόρος της τέχνης που αγνόησε την ορατή πραγματικότητα για να αναπτύξει τη δική της αφηρημένη εικονοποιΐα, μακριά από την αναπαράσταση και τις αναγνωρίσιμες μορφές του φυσικού κόσμου. Το ίδιο έκανε και ο Wassily Kandinsky, ο Piet Mondrian και ο Kazimir Malevich, μόνο που εκείνοι το έκαναν αρκετά χρόνια αργότερα. Κι ας θεωρούνται ακόμα οι πρωτοπόροι της αφηρημένης τέχνης του 20ού αιώνα. Καθώς το έργο της Klint έχει μελετηθεί μόλις τις τελευταίες δεκαετίες (η ίδια είχε ορίσει να παραμείνει αθέατο έως και είκοσι χρόνια μετά το θάνατό της) και με το ρυθμό που οι «αόρατες*» μέχρι σήμερα γυναίκες εμφανίζονται ολοένα και συχνότερα σε μελέτες και εκθέσεις μεγάλων μουσείων του κόσμου, μάλλον ήρθε η εποχή που ξαναγράφεται η ιστορία της τέχνης.

Γεννημένη στη Στοκχόλμη το 1862 μέσα σε μια προτεσταντική, αστική οικογένεια η Klint σπούδασε στη Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών απ’ όπου αποφοίτησε με επαίνους το 1882. Η εποχή καλούσε την τέχνη και τη διανόηση να συμφιλιώσουν τις πατροπαράδοτες θρησκευτικές πεποιθήσεις με τις επιστημονικές εξελίξεις και ο πνευματισμός γνώριζε άνθηση σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Το πρώτο σημαντικό έργο της “Paintings for the Temple” δημιουργήθηκε μέσα σ’ αυτό το πνεύμα και από την ανάμειξη της ζωγράφου με τον πνευματισμό και τη θεοσοφία (ένα σύστημα αποκρυφιστικών δοξασιών βασισμένο σε μια ολιστική αντίληψη της θρησκείας). Δεν την ενδιέφερε η δημοσιότητα, η έκδοση μανιφέστων και η με οποιονδήποτε τρόπο προβολή του έργου και των ιδεών της και επέλεγε να εργάζεται όσο πιο ιδιωτικά ήταν αυτό δυνατόν. Να εργάζεται και να μελετάει ασταμάτητα.

“Paintings for the Temple”
The Ten Largest at Exhibition at Guggenheim by Hilma af Klint, 2018, via The Guggenheim Museum, New York

Από τους τρεις προαναφερθέντες ζωγράφους ίσως ο Kandinsky αποτελεί τη χαρακτηριστικότερη περίπτωση μιας εκ διαμέτρου αντίθετης στάσης απέναντι στην τέχνη. Ένας ευφυέστατος δικηγόρος που ήξερε, όπως λένε, να «πουλάει» τον εαυτό του, ο Kandinsky συγκέντρωνε όλα εκείνα τα στοιχεία που έχουν δημιουργήσει τη στερεοτυπική εικόνα του νάρκισσου καλλιτέχνη: εκείνον τον εγωισμό που λέει, είμαι ιδιοφυΐα, έχω έμπνευση, ιδού τα έργα μου. Πρόκειται για μια τάση προβολής αντιστρόφως ανάλογης με την τάση της Klint να παραμείνει στη σκιά. Η Hilma af Klint (η οποία παρεμπιπτόντως δεν υποστήριξε ουδέποτε πως ήταν φεμινίστρια) υπήρξε πολύ πιο ταπεινή. Σπούδαζε επί δέκα χρόνια, προσπαθώντας να κατανοήσει βαθιά τα χρώματα, τα σχήματα. Κι όταν ένιωσε έτοιμη να εμπιστευθεί αυτό που κατάλαβε ότι υπήρχε μέσα της, κατάλαβε επίσης ότι δεν μπορούσε να το εξηγήσει. Γιατί ήταν κάτι μεγαλύτερο από τον ανθρώπινο εγωισμό. Όπως η δημιουργικότητα είναι μεγαλύτερη από την ίδια την ιστορία της τέχνης. Και αναρωτήθηκε: Τολμάω να το κάνω;

Χωρίς τίτλο, No. 14a – No. 21 by Hilma af Klint, 1919 via Moderna Museet, Stockholm

Πειραματίστηκε με το αυτόματο σχέδιο και την αυτόματη γραφή, προπορευόμενη χρόνια από τους σουρεαλιστές, αφοσιωμένη στο εσωτερικό ταξίδι της προς τη γνώση και εξερευνώντας όλα τα πιθανά μονοπάτια που ανοίγονταν εντός της, μπαίνοντας στην ουσία του μοντερνισμού πριν καν αυτός αρχίσει να διαμορφώνεται. Ήθελε να κατανοήσει τη θέση του ανθρώπου στον κόσμο, όπως κάμποσους αιώνες πριν από αυτήν ο Leonardo da Vinci.

«Τρελή μάγισσα», ήταν ένας από τους χαρακτηρισμούς που της απέδωσαν. Επίσης ειπώθηκε ότι είχε προφητικές δυνάμεις· λέγεται πως σε ένα συγκεκριμένο έργο που φιλοτέχνησε το 1932 η Hilma προέβλεψε τον Β΄Π.Π. Απεικονίζει έναν άνθρωπο, με εμφανώς άρια χαρακτηριστικά, να φυσάει δυνατά κι απ’ την πνοή του να ανάβουν φωτιές που στροβιλίζονται και πυρπολούν έναν κόσμο με όμορφα, ακόμα, χρώματα, πριν τον καταπιούν οι φλόγες. Η πύρινη αυτή πνοή δείχνει να απευθύνεται σε μια ουράνια μορφή, σαν η καταστροφή να πηγάζει από κάποια θεϊκή εντολή… Ή τουλάχιστον αυτή μπορεί να είναι μια από τις ερμηνείες.

Σήμερα πάντως η Hilma af Klint θεωρείται από κάποιους το ίδιο σημαντική για τη Σουηδία όσο είναι και ο Edvard Munch για τη Νορβηγία.

*«Αόρατες» είναι ένας τίτλος που αναφέρεται γενικότερα στις γυναίκες που παρέμειναν άγνωστες στην ιστορία της τέχνης παρά το πρωτοπόρο έργο τους, και αναφέρονται συχνά έτσι στη βιβλιογραφία

Content Sources

Photo Sources

1
Μοιράσου το