Nostalgia for the Light (Nostalgia de la Luz), του Patricio Guzmán
Να αγγίξει την αστερόσκονη από την οποία φτιάχτηκαν όλα και στην οποία θα καταλήξουν τα πάντα. Τα μυστήρια της ύπαρξης μοιάζουν να έχουν πλησιάσει σε απόσταση αναπνοής και κατανόησης.
Στην έρημο Ατακάμα, δεν συναντά κανείς μονάχα αστρονόμους. Ευδοκιμούν και οι γεωλόγοι, οι οποίοι διαβάζουν στα πετρώματα και στο χαρακωμένο έδαφος την ιστορία της ανθρώπινης εξελικτικής πορείας. Το μέρος βρίθει, επίσης, από αρχαιολόγους και ανθρωπολόγους, οι οποίοι μελετούν τα ευρήματα χαμένων πολιτισμών και αλλοτινών εποχών, που έρχονται στο φως. Μαζί τους αναδύονται και οι καλοδιατηρημένοι ανθρώπινοι σκελετοί που βρίσκονται διάσπαρτοι στην απόκοσμη απεραντοσύνη του τοπίου. Οι κλιματολογικές συνθήκες της ερήμου Ατακάμα ευνοούν τη μουμιοποίηση των κάθε λογής πτωμάτων. Των ιθαγενών που σφαγιάστηκαν ανηλεώς από τους κονκισταδόρες, των ανθρακωρύχων που άφησαν την τελευταία τους πνοή εργαζόμενοι σε φρικτές κι απάνθρωπες συνθήκες.
Παραδίπλα, μαζί με τους αστρονόμους, τους γεωλόγους και τους αρχαιολόγους, περιφέρονται και κάποιες -αταίριαστες στη γενική εικόνα- ηλικιωμένες γυναίκες. Είναι οι σύζυγοι, οι αδερφές και οι μητέρες των αγνοουμένων του στυγνού δικτατορικού καθεστώτος του Augusto Pinochet. Τα πτώματά τους τσουβαλιάζονταν σε αυτό τον τόπο των ψιθύρων και της σιωπής. Αυτό το άπλετο φως τύλιγε μέσα του ένα πολύ βαθύ έρεβος.
Ο Χιλιανός ντοκιμαντερίστας Patricio Guzmán (τον οποίο είχαμε γνωρίσει σε βάθος μέσα από το προ τριετίας αφιέρωμα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης) αποτελεί μία sui generis περίπτωση κινηματογραφιστή. Όχι επειδή τα ντοκιμαντέρ του (όντως) περιορίζουν τη στείρα καταγραφή γεγονότων και την ατμόσφαιρα του ρεπορτάζ στις ελάχιστες δυνατές τιμές. Ούτε επειδή κινούνται στη θολή γραμμή μεταξύ μυθοπλασίας και τεκμηρίωσης, όπως είθισται να λέγεται συχνά για τα ντοκιμαντέρ που υπερβαίνουν τον καταστατικό τους σκοπό. Αλλά επειδή τα ντοκιμαντέρ του συνιστούν μία πανοπτική θεώρηση των πραγμάτων. Επειδή υφαίνουν ένα αδιόρατο νήμα που συνδέει το υπερβατικό με το χειροπιαστό, το απρόσιτο με το οικείο, το μεγαλειώδες με το ταπεινό.
Το “Nostalgia for the Light” («Νοσταλγώντας το Φως») (2011), σε αντίθεση με το -μεταγένεστερό του, παρά το ότι βγήκε νωρίτερα στις ελληνικές αίθουσες- «Μαργαριταρένιο Κουμπί» (2015) εκκινεί από ένα τόπο άνυδρο και στεγνό και όχι από το νερό, ενώ εκτοξεύεται στα αστέρια αντί να βυθίζεται στα έγκατα του ωκεανού. Οι διαφορές αυτές, όμως, είναι μονάχα φαινομενικές, αν όχι και παραπλανητικές. Διότι ο τελικός προορισμός είναι ίδιος κι απαράλλακτος. Είναι η πηγή, η μήτρα, ο αμνιακός σάκος, ο πυρήνας. Η ένωση όλων των αθέατων κουκίδων, η χαρτογράφηση του χάους. Η ανίχνευση της προέλευσης του πόνου, της απώλειας, της αδικίας, της εκμετάλλευσης.
Ο Guzmán δεν καταφεύγει σε κάποια κοινότυπη πολιτική καταγγελία, δεν αρκείται σε κάποιον μηχανιστικό οδυρμό. Αντιθέτως, μέσα από μία δύσβατη διαδρομή που συνδέει τους μακρινούς γαλαξίες με το αιματοβαμμένο χώμα, διατρέχει την Ιστορία και αναζητεί την Αλήθεια. Μελετά το κάθε υποτυπώδες χνάρι και του αποδίδει τη σημασία που του αναλογεί. Ψαχουλεύει μπουσουλώντας στη σκόνη και αγναντεύει με μάτια γουρλωμένα μέχρι εκεί που φτάνουν η αντίληψη και το συναίσθημα κι ακόμη παραπέρα.
Και αγκαλιάζει τη μνήμη. Την αδήριτη αναγκαιότητά της, το αβάσταχτο κι οδυνηρό φορτίο της. Την αιωνίως φευγαλέα φύση της, το αθάνατο αλλά και εύθραυστο υλικό της. Και μας βυθίζει σε ένα κόσμο συγκινησιακής φόρτισης και μαγικού ρεαλισμού. Σε ένα πλέγμα ποιητικών κι ευαίσθητων συνειρμών που ξορκίζουν κάθε (υπαρκτή) υποψία αυθαιρεσίας μόνο και μόνο με την ομορφιά τους.
Nostalgia for the Light (Nostalgia de la Luz), του Patricio Guzmán
Είδος: Ντοκιμαντέρ, Δράμα
Διάρκεια: 90'
*Aναδημοσίευση από το cinedogs.gr, κινηματογραφικό συνεργάτη του Artcore magazine
