Λόγος + Τέχνη

Ποια είναι όμως τα εντελώς υποκειμενικά κριτήρια αυτής της λίστας; Τι κάνει ένα βιβλίο να ξεχωρίζει σε ένα αναγνωστικό ημερολόγιο; Ακόμα και εδώ τα πράγματα είναι δύσκολα. Υπάρχουν βιβλία που ενεργοποιούν το μυαλό και βιβλία που ευφραίνουν την καρδιά. Βιβλία που συνιστούν αναγνωστική απόλαυση και βιβλία που έρχονται ως αναγνωστική πρόκληση. Κάπως έτσι, χωρίς αξιολογική σειρά και ατάκτως εριμένα, ιδού τα βιβλία που ξεχώρισα για τη χρονιά που έφυγε. Αναζητήστε τα ή βρείτε τον σωστό φίλο/φίλη και κάντε τα δώρο.

Ο Delillo έχει πια μια απόσταση από τα μεγάλα και φιλόδοξα έργα του (Ζυγός, Υπόγειος Κόσμος) που τον καθιέρωσαν το ’80 και το ’90. Το Zero K φαντάζει ως ένα εκτεταμένο διήγημα ή μια νουβέλα, με ένα φαινομενικά απλό θέμα: Την προσπάθεια ενός γιού να πλησιάσει (και να καταλάβει) τον πατέρα του, καθώς εκείνος αναμετράται με την θνητότητά του εξερευνώντας τρόπους και μυστήριες τεχνολογικές λύσεις για να παρατείνει το τέλος. Ακόμα όμως και ένα σκαρίφημα της πλοκής θα ήταν τελείως παραπλανητικό για την αναγνωστική εμπειρία του Zero K. Η Λαμπρινή Κουζέλη κάνει εξαιρετική δουλειά για να μεταφέρει την ιδιαίτερη πρόζα του σπουδαίου συγγραφέα και την αιφνιδιαστική καταβύθιση που επιφέρει σε ένα βιβλίο που φιλοσοφεί γύρω από το θάνατο, την γλώσσα, την πατρότητα, τον έρωτα, την κληρονομιά, δεκάδες ακόμα μικρές και μεγάλες σκέψεις και συλλογισμούς.

Σε ένα ακόμα φιλόδοξο family saga μετά τις «Διορθώσεις» που τον καθιέρωσαν ως έναν εκ των σημαντικότερων σύγχρονων μυθιστοριογράφων της Αμερικής, ο Franzen επιχειρεί να σκάψει πιο βαθιά στην πολιτική, την ιδεολογία και τον τρόπο διαμόρφωσης της αμερικανικής κουλτούρας, κατασκευάζοντας μια Ιδανική all-american Οικογένεια μονάχα για να την αποδομήσει με χειρουργική και page-turner ακρίβεια, παρέα με τον τίτλο του μυθιστορήματός του. Φιλόδοξο και αριστοτεχνικά μελετημένο για τις 700+ σελίδες του, πιστό στα μοτίβα, τα θέματα και τα υλικά των μεγάλων αμερικανικών μυθιστορημάτων (προσωπική χίμαιρα και του μάλλον άνισου στην βιβλιογραφία του Φράνζεν), σκιαγραφεί τις ζωές μερικών αξιομνημόνευτων χαρακτήρων και επιτυγχάνει τον (διακηρυγμένο και από τον ίδιο) στόχο του συγγραφέα: Μια χορταστική αναγνωστική συντροφιά που θα ανοίξει αρκετά ερωτήματα χωρίς ωστόσο να προκαλέσει και πονοκέφαλο.

Πέρα από πολιτικές αναλύσεις και παραμένοντας στην ουσία της μυθοπλασίας, ο Coe παραδίδει μια ακτινογραφία της Αγγλίας μέσα από γνωστούς ήρωες (από την Λέσχη των τιποτένιων) προσπαθώντας (και ο ίδιος, μάλλον) να ερμηνεύσει το brexit και τις περιπέτειες της χώρας του. Αποκαλυπτικό ως προς τον εντοπισμό των «στρατοπέδων» και ως προς τις πολλές και αντιφατικές διαδρομές της λαϊκής ετυμηγορίας, «τουριστικά» ενδιαφέρον ως προς την αγγλικότητά του, σίγουρα άνισο αλλά αναμφίβολα διαβαστερό.

Να και μια έκδοση του 2018, που διαβάστηκε ωστόσο το 2019. Ο Recalcatti καταστρώνει μια ακολουθία από πορτρέτα, σαν σε μια ξενάγηση στους διαδρόμους ενός μουσείου, κάνοντας στην πραγματικότητα μια περιήγηση σε μερικά από τα πιο θεμελιώδη ερωτήματα της ψυχανάλυσης. Μια αναγνωστική αυτό-ψυχανάλυση αλλά και μια τουριστική επίσκεψη στην αχανή της ήπειρο.

Απόλυτα επεξηγηματικός τίτλος, μια όμορφη και προσεγμένη έκδοση ενός βιβλίου που δεν ανήκει στην κατηγορία «φιλοσοφία for dummies» αλλά αντιστρέφει πλήρως το ερώτημα, αποδεικνύοντας την ζωντανή ύπαρξη της φιλοσοφίας σε κάθε πτυχή της ζωής. Από τα βιβλία που αλλάζουν τον τρόπο σκέψης και διαβάζονται απολαυστικά, χάρη στην ούτως ή άλλως ξεχωριστή πρόζα του Γάλλου φιλόσοφου.

Τη συλλογή αυτή βαραίνει, εκ πρώτης όψεως, το γεγονός ότι αποτέλεσε την έσχατη δουλειά του Johnson, όμως η γλυκόπικρη μελαγχολία της δεν έχει τον χαρακτήρα διαθήκης ούτε κάποιας επιφοίτησης γύρω από την θνητότητα. Αντίθετα, όσο και αν οι ιστορίες του περιστρέφονται, ρητά ή άρρητα, γύρω από το θάνατο, τη μνήμη και την αβάσταχτη δυσκολία του απολογισμού, όσο και αν οι ήρωες του φαντάζουν αδύναμοι και ενίοτε καταρρακωμένοι, το χιούμορ και η αισιοδοξία τρυπώνουν συνεχώς από τους εσκεμμένα χαλαρούς αρμούς των διηγημάτων. Πέρα από την έξοχη αρχιτεκτονική των ιστοριών, που δεν επαναλαμβάνεται αλλά δοκιμάζει και πειραματίζεται συνεχώς, η συλλογή αυτή προσφέρεται και για δεκάδες μικρά ή μεγαλύτερα λογοτεχνικά στιγμιότυπα μοναδικής ομορφιάς (από τις πρώτες δυο σελίδες ακόμα).

Ακόμα και τα hate-reads έχουν ψυχή και ένα είναι βέβαιο: Αυτό το ιδιοσυγκρασιακό, σεξιστικό, ολίγον κομπλεξικό και αναμφίβολα κακιασμένο ύφος του Houellebecq έχει αρκετή αυτογνωσία και μπόλικη ευφυία για να καταθέσει κάτι που είναι ταυτόχρονα ειλικρινές και ουσιώδες, ακόμα και αν αυτό το «κάτι» δεν είναι τίποτα παραπάνω από την υπαρξιακή σχεδόν παρακμή του ευνοημένου λευκού ευρωπαίου όταν αρχίζει να τον εγκαταλείπει ακόμα και η λίμπιντό του, το έσχατο δηλαδή καταφύγιο.

Συνεχίζοντας ένα όμορφο σερί που μπερδεύει περίτεχνα την ιστορία με την αφηγηματική τεχνική της μυθοπλασίας, ο Vuillard (Κονγκό, Ημερήσια Διάταξη) επισκέπτεται την Γαλλική επανάσταση δίνοντας το πάλκο στο «ανώνυμο» πλήθος, στους πραγματικούς φορείς της ιστορίας. Έξοχο ως ανάγνωσμα, πλήρες ως ιστορικό δοκίμιο, γεμάτο καρδιά και συνείδηση. Απ’ ότι φαίνεται μέσω από τα βιβλία του Vuillard διαμορφώνεται ένα νέο, υβριδικό είδος, που όσο διευρύνει την προσβασιμότητα στην Ιστορία άλλο τόσο θεραπεύει την γλώσσα και την αφηγηματική τεχνική.