Άλλαι Τέχναι

Η Tracey Emin είναι μία από τους κυριότερους εκπροσώπους των Young British Artists, μιας ομάδας Βρετανών καλλιτεχνών που ξεχώρισε για την αντιπολιτευτική της κατεύθυνση και τις αντισυμβατικές της τακτικές που συνήθως είχαν σκοπό να προκαλέσουν και να σοκάρουν. Η ίδια είναι γνωστή για το εγωκεντρικό στοιχείο που χαρακτηρίζει την πλειοψηφία των έργων της. Με εξομολογητική διάθεση, η Emin επιλέγει, ανάμεσα σε άλλα υλικά για τα έργα της και το νέον. Με αυτό τον τρόπο, ενσωματώνει στην τέχνη της ένα υλικό που προορίζεται για εμπορικούς-διαφημιστικούς σκοπούς, συνδέοντάς το με τις πιο προσωπικές της σκέψεις, εμπειρίες και συναισθήματα.

Οι λέξεις, σε γενικές γραμμές, αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο του έργου της. Ο γραφικός της χαρακτήρας παρουσιάζεται αυτούσιος στα νέον που δημιουργεί. Ωστόσο, σε αντίθεση με τον Bruce Nauman, ο οποίος από τη δεκαετία του ’60 χρησιμοποίησε το υλικό αυτό ως μέσο για να αντιταχθεί στη λιτότητα του Μινιμαλισμού, δημιουργώντας έργα με έντονα χρώματα και εξογκωμένες μορφές, η Emin δείχνει να αδιαφορεί για το οτιδήποτε συμβαίνει γύρω της, εφόσον αυτό δεν την επηρεάζει. Με αυτόν τον τρόπο χτίζει έναν μικρόκοσμο όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από την ίδια: κυριαρχούν οι δικές της ιδέες, τα δικά της ξεσπάσματα, οι δικές της ερωτικές περιπέτειες. Στα πλαίσια αυτού του κόσμου, ο θεατής δεν μπορεί παρά να αποδεχτεί τα ερεθίσματα που του προσφέρονται, αλλά έπειτα τίθεται το εξής εύλογο ερώτημα: είναι όντως αυτά αποκλειστικά δικά της;

Σε μία εποχή που μεγάλο μέρος του κόσμου εκφράζεται μέσω σκέψεων και αποφθεγμάτων που ανήκουν σε άλλους, η Emin δείχνει να αντιτίθεται σε αυτήν την τάση, προβάλλοντας τις δικές της ιδέες. Έτσι, η τοποθέτηση του εαυτού της στο προσκήνιο αποτελεί πρωταρχικό κομμάτι της τέχνης της. Από την άλλη, με τον τρόπο αυτό, κινδυνεύει να αποτελέσει η ίδια «πηγή έμπνευσης», αφού ο καθένας μπορεί να παραθέσει τα δικά της λόγια και να επιχειρήσει να τα κάνει «κτήμα» του. Στις περιπτώσεις αυτές, σε ποιον/α ανήκουν πραγματικά τα εκάστοτε λόγια;

Στα κείμενα του Γάλλου φιλοσόφου Emmanuel Levinas, η υποκειμενικότητα προσδιορίζεται ως προς την ικανότητά της να υπόκειται στην ετερότητα. Από την θεωρία του προκύπτει ότι το Αυτό (ή εαυτός) είναι ευάλωτο σε τραυματισμό, πόνο, οργή, αγάπη. Το Αυτό, έτσι, υποτάσσεται στην έκκληση του Άλλου και ως αποτέλεσμα διαταράσσεται η ιδιοτελής φύση του υποκειμένου. Με παρόμοιο τρόπο, τα ανώνυμα πρόσωπα-αντικείμενα στα οποία αναφέρεται η Emin στα έργα της, παίζουν σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της αίσθησης του εαυτού της ίδιας, αφού έχουν αποτυπωθεί στην υποκειμενικότητα που αυτή προβάλλει. Με διάφορους τρόπους, οι ανώνυμοι αυτοί δέκτες επηρεάζουν τις σκέψεις της και κατά συνέπεια τις λέξεις που χρησιμοποιεί στα έργα της, και εάν αυτοί δεν υπήρχαν, δεν θα υπήρχαν ούτε και τα έργα της έτσι όπως τα συναντάμε. Επομένως, το Αυτό δεν μπορεί να αναχθεί σε μία συνεκτική ταυτότητα, αφού μέσα από τα έργα της, η Emin παρουσιάζει τη σημαντικότητα των άλλων για τον επαρκή προσδιορισμό και την απεικόνιση του Αυτού.

Μέσω των έργων της, η Emin προσπαθεί να προκαλέσει τη συναισθηματική αντίδραση του θεατή. Σε απολογητικό, ρομαντικό ή προκλητικό τόνο, τα έργα της θα μπορούσαν να βασίζονται σε αποσπάσματα από το ημερολόγιό της. Εάν σκεφτούμε το εγχείρημα της Emin σε σχέση με τη σύγχρονη κοινωνία και τις ηδονοβλεπτικές τάσεις που πλέον εξυπηρετούνται μέσω διαφόρων μέσων -μεταξύ αυτών και του Διαδικτύου- το έργο της αποκτά άλλο νόημα. Κι όμως, ενώ το Internet προσφέρει σε κάποιον τη δυνατότητα να μορφοποιήσει ή να σβήσει κάτι που έχει δημοσιοποιήσει, για την Emin δεν υπάρχει δυνατότητα αναίρεσης. Από τη στιγμή που επιλέγει να τοποθετήσει τα έργα της στον εκθεσιακό χώρο, γίνεται αυτομάτως στόχος κριτικής από αισθητική και ηθική πλευρά. 

Για πολλούς, τα νέον έργα της Emin μπορεί να θεωρηθούν ναρκισσιστικές προσπάθειες αναζήτησης προσοχής, επισκιάζοντας την καλλιτεχνική αρτιότητα που απαιτείται προκειμένου να δημιουργηθούν. Παρ΄όλα αυτά, η καλλιτέχνιδα παραμένει εντυπωσιακά συνεπής ως προς τον αυτό-εξομολογητικό τόνο που είναι πλέον το σήμα κατατεθέν της.