Scroll Top

Άλλαι Τέχναι

Οπισθογραφίες

feature_img__opisthografies
Εν αρχή ήν η απεικόνιση. Η σύνδεση του θεατή με το οποιοδήποτε έργο γίνεται κοιτάζοντας τον εκάστοτε κατενώπιον απεικονιζόμενο. Είτε επέρχεται αναγνώριση του προσώπου είτε όχι, ο θεατής αναγνωρίζει έναν άνθρωπο και πολλές φορές οι επεξηγηματικές συνοδευτικές πληροφορίες γνωστοποιούν την ταυτότητα του απεικονιζόμενου. Τι γίνεται όμως, όταν ο καλλιτέχνης αποφασίζει να μας γυρίσει τις πλάτες του αντικειμένου του;

Το 1818, ο Γερμανός ζωγράφος Γκάσπαρ Νταβίντ Φρίντριχ ήταν ήδη καταξιωμένος, γνωστός κυρίως για τη ρομαντική διάθεση, τις θρησκευτικές αναφορές και τη μυστικιστική ατμόσφαιρα που χαρακτήριζαν τα έργα του. Στο έργο του «Οδοιπόρος επάνω από την θάλασσα της ομίχλης» τίποτα δεν είναι άμεσα αναγνωρίσιμο. Το τοπίο που καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του πίνακα είναι άγνωστο και πολύ πιθανόν να είναι ένας συνδυασμός τοπίων που είχε δει ο ζωγράφος κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του. Παρόλη την έλλειψη σύνδεσης με αναγνωρίσιμο τόπο, αυτή η εικόνα του άγριου τοπίου συμπίπτει με την εικόνα που ο θεατής έχει στο μυαλό του, όταν ατενίζει ένα βουνό, ένα οποιοδήποτε βουνό από ένα ψηλό σημείο, ένα οποιοδήποτε σημείο. Αγγίζοντας σχεδόν την «καθολικότητα» μιας εσωτερικής εικόνας, ο καλλιτέχνης πετυχαίνει την προσωπική ταύτιση του εκάστοτε θεατή με το θέμα.

Ωστόσο, πρωταγωνιστής σε αυτό το αλλόκοτο σκηνικό δεν είναι το τοπίο. Δεν πρόκειται για μια τοπιογραφία, αλλά για μια αυτοπροσωπογραφία ή προς χάριν της κυριολεξίας, μία αυτό-πίσω όψη-γραφία! Ο καλλιτέχνης δημιουργεί μία καινούρια σχέση με τον θεατή. Δημιουργείται η αίσθηση ότι και ο ίδιος ο θεατής παρευρίσκεται σ’ αυτόν τον χώρο που αναπαριστά το έργο. Στον οξυκόρυφο και απότομο βράχο που έχει κατακτηθεί από τον οδοιπόρο δεν θα μπορούσε να ξαποστάσει κανένας άλλος, έτσι εκ των πραγμάτων ο θεατής καταλαμβάνει τον χώρο πίσω από τον οδοιπόρο, περιμένοντας ίσως τη σειρά του για να απολαύσει και αυτός το ομιχλώδες τοπίο. Ο καλλιτέχνης καταφέρνει να δημιουργήσει στον θεατή την προσδοκία ότι σε λίγο θα είναι αυτός ο πρωταγωνιστής αυτού του σκηνικού. Αναμένει μέχρι ο προπορευόμενος να γυρίσει και με μια ελαφριά υπόκλιση να του παραχωρήσει τη θέση του, έτσι ώστε ο θεατής να γίνεις ο κατακτητής του τοπίου. 

Το 1954, ο Βέλγος σουρεαλιστής Ρενέ Μαγκρίτ ζωγράφισε τον πίνακα με τον τίτλο «Ο δάσκαλος». Τα απότομα βράχια και το ομιχλώδες τοπίο έχουν αντικατασταθεί από έναν καθαρό, γαλανό ουρανό στον οποίο μεσουρανεί το φεγγάρι. Στο ύψος του ματιού διαγράφεται η κορυφογραμμή μιας πολίχνης. Ο δρόμος που πρέπει να διανύσει ο απεικονιζόμενος άντρας φαίνεται έρημος. Ο ψηλός κύριος με το μελόν καπέλο του – συνηθισμένο μοτίβο στη ζωγραφική του Μαγκρίτ- στέκεται ακριβώς κάτω από το φεγγάρι και βρίσκεται αντιμέτωπος με την απομόνωση και την κοντινή πόλη. 

Σ’αυτό το σκηνικό, ο θεατής μπορεί να μην επιθυμεί να συνυπάρξει με τον απεικονιζόμενο, αλλά και εδώ δημιουργείται η αίσθηση ότι σε λίγο η μορφή του κυρίου θα στραφεί προς το μέρος του θεατή και θα τον προσκαλέσει να συνεχίσουν μαζί την πορεία τους.

Ο Φρίντριχ, το 1822, είχε ζωγραφίσει την πίσω όψη μιας γυναικείας μορφής που φαίνεται στον πίνακα «Γυναίκα στο παράθυρο». Ο χώρος του πίνακα είναι το ίδιο το στoύντιο του καλλιτέχνη. Η γυναίκα, που γέρνει το σώμα της προς τη μία πλευρά, στέκεται στο παράθυρο αγναντεύοντας έξω και ο θεατής μπορεί μόνο να μαντέψει ότι πρόκειται για κάποιο λιμάνι, βλέποντας το ιστίο που φαίνεται από το παράθυρο. Στην περίπτωση αυτή, η μοναξιά της γυναίκας είναι τόση που κατακλύζει τον χώρο. Η γυναίκα που δεν βρίσκεται σε πρώτο πλάνο δημιουργεί μία απόσταση από τον θεατή και του επιβάλλει «τη μοναξιά» της καθώς τα κλειστά παραθυρόφυλλα και το ίδιο το σώμα της εμποδίζουν τον θεατή να μοιραστεί τη θέα από το παράθυρο μαζί της. 

Ύστερα από περίπου 100 χρόνια, το 1925, ο Ισπανός σουρεαλιστής Σαλβαντόρ Νταλί θα ζωγραφίσει την δική του εκδοχή μιας γυναικείας φιγούρας να αγναντεύει από το παράθυρο. «Η γυναίκα στο παράθυρο» είναι ένα από τα πρώτα του έργα, η κοπέλα είναι η αδερφή του Άνα Μαρία που πολύ ευγενικά παραμερίζει, ώστε να μοιραστεί με το θεατή τη καταλανική θέα.

Photo Sources

  • http://i01.i.aliimg.com/wsphoto/v0/1940507803/The-School-Teacher-Rene-Magritte-Painting-Reproduction.jpg
  • http://f.tqn.com/y/arthistory/1/S/k/2/1/Salvador-Dali-Woman-at-the-Window-at-Figueres-1926.jpg
1
Μοιράσου το