O Μεταπολεμικός Superman
Σε προηγούμενο Comixολόγιο αναφέρθηκε ο παραλληλισμός της δράσης των ηρώων με τις ελπίδες που έφερε ο Roosevelt και το New Deal στην Αμερική. Ήδη από τη δεκαετία του ’40, οι ελπίδες αυτές είχαν αρχίσει να φαίνονται απόμακρες. Πολύ σύντομα, η Αμερική ανέλαβε κι αυτή τον αναπόφευκτο ρόλο της στον πόλεμο που μαινόταν στην υπόλοιπη υφήλιο, και οι προσταγές της περασμένης δεκαετίας για ένα λαμπρό και ειρηνικό μέλλον έδειχναν ήδη αναχρονιστικές. Αλλά και ο ίδιος ο πόλεμος απέφερε ένα βαρύ πλήγμα στην αμερικανική κοινωνία. Με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Η.Π.Α. εισήλθαν σε μια περίοδο ειρήνης και ευημερίας, η οποία όμως ήταν εντελώς επιφανειακή· ο νέος αντίπαλος ήταν πλέον ο κομμουνισμός. Η Αμερική ζούσε ήδη στην σκληρή πραγματικότητα του Ψυχρού Πολέμου και δεν ένιωθε την ανάγκη η πραγματικότητα να εμπλέκεται και στην ψυχαγωγία της. Ο αναγνώστης δεν ήθελε πλέον ιστορίες με τις οποίες θα μπορούσε να ταυτιστεί· ήθελε ιστορίες με τις οποίες θα μπορούσε να ξεφύγει, που θα του έδειχναν μέρη και καταστάσεις που δε θα συναντούσε ποτέ. Πράγματι, μετά το τέλος του πολέμου, είναι σαφής η συνειδητή στροφή της DC προς ιστορίες που απείχαν όλο και περισσότερο από την άσκηση κοινωνικής κριτικής, προς όφελος της ακίνδυνης φαντασίας.
Εδώ όμως λαμβάνει χώρα και ένα ακόμη παράδοξο: ενώ μέχρι πρότινος, τα μοναδικά «φανταστικά» χαρακτηριστικά των ιστοριών ήταν οι βασικοί πρωταγωνιστές τους και ο κόσμος ταυτιζόταν με το περιβάλλον τους, η νέα φύση των comics αντέστρεψε αυτή τη σχέση. Εν μέσω απίθανων περιπετειών και εξωπραγματικών αντιπάλων, το μοναδικό στοιχείο με το οποίο ο αναγνώστης μπορεί να αποκτήσει μια –σχετική έστω- ταύτιση είναι το alter ego των υπερηρώων. Ακόμη και αυτή η σχέση όμως βασίζεται στην απόδραση από την πραγματικότητα: Ο Bruce Wayne, αντί της βασανισμένης από τους προσωπικούς του δαίμονες μορφής που θα περίμενε κανείς, αποτελεί το ιδανικό πρότυπο υπεύθυνου πολίτη, αλλά και πατρικής μορφής (βλέπε Robin), εν μέσω ενός χαρούμενου και φωτεινού περιβάλλοντος. Αποτελεί το ίνδαλμα κάθε Αμερικανού οικογενειάρχη, δίχως κανείς να λαμβάνει πραγματικά υπόψη ότι μιλάμε για ένα άτομο που κάθε βράδυ ντύνεται σαν νυχτερίδα και πολεμά το κακό, παρέα με τον ανήλικο «προστατευόμενό» του. Οι δύο περσόνες εξυπηρετούν διαφορετικές χρήσεις: ο Batman βοηθά τον αναγνώστη να αποδράσει συνειδητά – ο Bruce Wayne ασυνείδητα, απευθυνόμενος στο Υπερεγώ του.
Έχοντας τεκμηριώσει τη σχέση που μπορεί να έχει η αλλαγή πλεύσης των ιστοριών των δύο ηρώων με το αμερικανικό αναγνωστικό κοινό, αξίζει να εξετάσουμε την μορφή που πήρε αυτή η αλλαγή στα χρόνια που ακολούθησαν. Πέραν των βασικών τους ομοιοτήτων, οι χαρακτήρες ακολούθησαν διαφορετικό δρόμο. Ο Superman εξαρχής αποτελούσε τον «ήρωα της Αμερικής», τον ιδανικό πολίτη, την μετουσίωση του αμερικανικού ονείρου. Αυτός ο ρόλος συνέχισε να υπάρχει, διυλισμένος ανάλογα με το κλίμα των καιρών. Αρχικά, ο Superman αντιπροσώπευε την οργή του αμερικανικού κοινού κατά της διαφθοράς που ο γκανγκστερικός υπόκοσμος είχε επιφέρει σε όλα τα κλιμάκια της κοινωνίας. Ο Superman της δεκαετίας του ’30 δεν δίσταζε να τα βάλει ακόμη και με την κυβέρνηση, προκειμένου να «καθαρίσει» την πόλη του από τη διαφθορά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της εποχής αποτελεί το τεύχος #7*, στο οποίο ο Superman έρχεται αντιμέτωπος με έναν διεφθαρμένο εισαγγελέα ο οποίος αφήνει εγκληματίες ελέυθερους.
Στο τέλος του κόμικ, ο εισαγγελέας έχει αντικατασταθεί από έναν νέο και τίμιο λειτουργό, ο οποίος λέει στον Superman ότι η μεγαλύτερη ικανοποίησή του είναι ότι ο προκάτοχός του και οι κακοποιοί με τους οποίους συνεργαζόταν θα πάνε στη φυλακή για πολλά χρόνια. Η απάντηση του Superman είναι διαφωτιστική: «Η επιστροφή μιας καλής κυβέρνησης στην Metropolis είναι αρκετή ανταμοιβή για τον Άνδρα του Αύριο!». Βλέπουμε εδώ ότι ο Superman αντιπροσωπεύει τις ελπίδες των Αμερικανών για μια καλύτερη κοινωνία του «Αύριο» και δεν διστάζει να ανιχνεύσει το πρόβλημα ακόμη και στα «ανώτερα» κλιμάκια της Δημοκρατίας, όπως στους εκλεγμένους εκπροσώπους των πολιτών. Καθώς τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου διαδέχονται το ένα το άλλο, οι δύο ήρωες θα εξελιχθούν κι αυτοί παράλληλα…
*Siegel, Jerry, Shuster, Joe, Superman #7, DC Comics, 1939
