Επτά βιβλία που θα αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο βλέπεις τον κόσμο. Μέρος Α
Ξέρω ότι δεν αρέσει στα γαμάτα παιδιά, αλλά εμένα μου αρέσει να διαβάζω βιβλία που δεν είναι λογοτεχνικά. Πολλά τέτοια βιβλία. Και οι αγαπημένες μου στιγμές διαβάζοντάς τα, είναι όταν ένα από αυτά μου χαστουκίζει τον εγκέφαλο και αλλάζει ο τρόπος που αντιλαμβάνομαι ολόκληρη την πραγματικότητα και τον δικό μου ρόλο μέσα σε αυτήν.
Το αγαπώ. Είναι σαν νοητικός οργασμός.
Παίρνω πολλά mail, στα οποία μου ζητάνε προτάσεις βιβλίων. Δεν ξέρω ποτέ τι στο διάολο να πω, γιατί πολλά από τα βιβλία που με έχουν επηρεάσει, δεν το «έκαναν», επειδή ήταν τόσο καλά ή ευφυή, αλλά κυρίως επειδή καταπιανόντουσαν με ζητήματα, τα οποία με απασχολούσαν τον καιρό που τα διάβαζα.
Έτσι, αντί να δηλώσω δημόσια ποια είναι τα δικά μου αγαπημένα βιβλία, θα σας δώσω κάτι καλύτερο: επτά βιβλία που διαλύουν τον εγκέφαλο, αναδιαμορφώνουν την πραγματικότητα και εμπνέουν το «Γουόου» του Κίανου Ριβς περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο.
Χωρίς συγκεκριμένη σειρά…
1. Σκοντάφτοντας στην Ευτυχία (Stumbling on Happiness) του Daniel Gilbert
Τι αφορά: Το «Σκοντάφτοντας στην ευτυχία» είναι σαν το κοκκινομάλλικο υιοθετημένο παιδί των βιβλίων για την ευτυχία. Δεν ταιριάζει με τα υπόλοιπα, γιατί βασικά προσπαθεί να σε πείσει ότι δεν ξέρεις καν τι σε κάνει χαρούμενο εξ αρχής, οπότε γιατί να αγχώνεσαι γι’ αυτό;
Ο Gilbert είναι ένας διάσημος ψυχολόγος του Harvard με ταλέντο στην κατασκευή τρελών πειραμάτων που δείχνουν ακριβώς πόσο ελαττωματικός και προκατειλημμένος είναι ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Στο βιβλίο δείχνει συνεχώς πώς, ως άνθρωποι, κρίνουμε ανακριβώς, ανάμεσα σε άλλα πράγματα, τι μας έκανε χαρούμενους στο παρελθόν, τι θα μας κάνει χαρούμενους στο μέλλον, ακόμα και τι μας κάνει χαρούμενους αυτή τη στιγμή.
Στην πραγματικότητα, δεκαετίες έρευνας του Gilbert πάνω στην ευτυχία, όλες τους καταλήγουν στο ίδιο ανησυχητικό γεγονός: Η ευτυχία έχει λίγο να κάνει με το τι συμβαίνει στις ζωές μας και πολύ περισσότερο με το πώς καταλήγουμε να βλέπουμε τα πράγματα.
Η θεωρία του Gilbert είναι ότι ο καθένας από εμάς έχει ένα «ψυχολογικό ανοσοποιητικό σύστημα», βασικά ένα κύκλωμα ανοησιών και ψεμάτων, όπου το μυαλό μας εξηγεί συνεχώς τις περασμένες μας εμπειρίες, τις προβολές μας στο μέλλον και τις παροντικές μας καταστάσεις με τέτοιο τρόπο, ώστε να διατηρούμε μια αίσθηση ήπιας ευτυχίας. Και όταν το «ανοσοποιητικό σύστημα» αποτυγχάνει, τότε παθαίνουμε παρατεταμένη κατάθλιψη και/ή υπαρξιακές κρίσεις.
Αξιοσημείωτες φράσεις:
Φερόμαστε στους μελλοντικούς εαυτούς μας σαν να ήταν τα παιδιά μας, ξοδεύοντας τις περισσότερες ώρες των περισσότερων ημερών μας, χτίζοντας ένα αύριο που ελπίζουμε ότι θα τους κάνει χαρούμενους… Όμως οι τωρινοί μας απόγονοι είναι συχνά αχάριστοι. Μοχθούμε και ιδρώνουμε για να τους δώσουμε ακριβώς εκείνο που νομίζουμε ότι θα τους αρέσει και εκείνοι παρατάνε τη δουλειά τους, αφήνουν τα μαλλιά τους να μακρύνουν, μετακομίζουν από ή στο San Francisco και αναρωτιούνται πώς μπορέσαμε ποτέ να είμαστε τόσο ανόητοι, ώστε να πιστέψουμε ότι κάτι τέτοιο θα τους άρεσε. Δεν καταφέρνουμε να κερδίσουμε τους επαίνους και τα βραβεία που εμείς θεωρούσαμε σημαντικό παράγοντα της ευτυχίας τους, κι εκείνοι καταλήγουν να ευχαριστούν το Θεό που τα πράγματα δεν κύλησαν σύμφωνα με το κοντόφθαλμο, άστοχο σχέδιο μας.
Οι οικονομίες ευημερούν μόνο όταν τα άτομα ευημερούν. Επειδή όμως τα άτομα μοχθούν μόνο για τη δική τους ευτυχία, είναι απαραίτητο να πιστέψουν εσφαλμένα ότι το να παράγουν και να καταναλώνουν είναι οι δρόμοι για την προσωπική τους ευτυχία.
Έξτρα πόντοι γιατί: Ίσως είναι το πιο πνευματώδες και πιο καλογραμμένο βιβλίο ψυχολογίας που θα διαβάσεις ποτέ στη ζωή σου.
Αν συνοψιζόταν αυτό το βιβλίο σε μια εικόνα, αυτή θα ήταν: Ένας σκύλος με το όνομα «Ανθρωπότητα», που κυνηγάει ασταμάτητα την ουρά του μ’ ένα μεγάλο, σαλιάρικο χαμόγελο στη μουσούδα του.
Διάβασε αυτό το βιβλίο αν…
…σου αρέσουν οι καθηγητές του Harvard που αναφέρουν τους Beatles σε κάθε τους κεφάλαιο και κάνουν αστεία για τους τετραπληγικούς.
…σε ενδιαφέρει η συμπεριφορική οικονομία και η παράλογη λήψη αποφάσεων.
…είχες πάντα την υποψία ότι είσαι βουτηγμένος στην ανοησία και θέλεις 400 σελίδες ψυχολογικής έρευνας να σου το επιβεβαιώσουν.
…θέλεις να διαβάσεις ένα βιβλίο που εξηγεί την ευτυχία χωρίς να τη μυθοποιεί ή να τη λατρεύει.
2. Η Γενεαλογία της Ηθικής (The Genealogy of Morals) του Friedrich Nietzsche
Τι αφορά: Πίσω από την πομπώδη πρόζα, την οργισμένη ρητορική, την ξεδιάντροπη βλασφημία κι ένα μουστάκι με μέγεθος ποδιού ενός μικρού παιδιού, ο Nietzsche έγραφε με ψυχρή και ωμή λογική. Η γενεαλογία της ηθικής, ίσως το πιο σύντομο έργο του κι εκείνο με τη μεγαλύτερη επιρροή, ήταν το πιο ωμό από όλα. Σε τρία δοκίμια με συνολικό αριθμό 100 σελίδων εκθέτει τα ακόλουθα:
- Σε οποιοδήποτε πληθυσμό θα υπάρχει μια ομάδα ανθρώπων που θα είναι πιο ταλαντούχοι/χαρισματικοί/ευφυείς από τον μέσο όρο. Ας τους ονομάσουμε «Οι Δυνατοί». Θα υπάρχει επίσης μια ομάδα ανθρώπων που θα είναι λιγότερο ταλαντούχοι/χαρισματικοί/ευφυείς από τον μέσο όρο. Ας τους ονομάσουμε «Οι Αδύναμοι».
- Οι Δυνατοί θα αποκτήσουν με φυσικό τρόπο την εξουσία στην κοινωνία για τον απλό λόγο ότι είναι πιο ικανοί και πιο ταλαντούχοι από τους υπόλοιπους.
- Επειδή οι Δυνατοί απέκτησαν την εξουσία με το να είναι πιο έξυπνοι και με το να έχουν καλύτερες επιδόσεις από τους άλλους, θα υιοθετήσουν ηθικά πιστεύω που δικαιολογούν τη θέση τους: ότι η ισχύς ταυτίζεται με το σωστό, ότι έχουν δικαίωμα στην προνομιούχα θέση τους, ότι κέρδισαν ό,τι τους ανήκει. Ο Nietzsche το αποκαλεί αυτό «η ηθική του αφέντη».
- Επειδή οι Αδύναμοι έχασαν την εξουσία και την επιρροή τους, καθώς ήταν λιγότερο έξυπνοι και είχαν χειρότερες επιδόσεις, θα υιοθετήσουν ηθικά πιστεύω που δικαιολογούν τη δική τους θέση: ότι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα στη βοήθεια και τη φιλανθρωπία, ότι κανείς θα έπρεπε να μοιράζει τα υπάρχοντα του στους λιγότερο ευνοημένους, ότι θα πρέπει να ζεις για τους άλλους και όχι για τον εαυτό σου. Αυτό ο Nietzsche το ονομάζει «η ηθική του σκλάβου».
- Η ηθική του αφέντη κι εκείνη του σκλάβου βρίσκονται σε σύγκρουση μεταξύ τους σε κάθε κοινωνία που υπήρξε στην καταγεγραμμένη ιστορία. Πολλές κοινωνικές/πολιτικές συγκρούσεις είναι παράπλευρες απώλειες της πάλης μεταξύ της ηθικής του αφέντη και της ηθικής του σκλάβου.
- Ο Nietzsche πίστευε ότι οι ιδέες των τύψεων, της τιμωρίας και της «ένοχης συνείδησης» κατασκευάζονται όλες μέσα στην κουλτούρα των Αδύναμων και χρησιμοποιούνται από αυτούς για να συμμετάσχουν στην άσκηση της κυριαρχίας και της εξουσίας, που βρίσκεται στα χέρια των Δυνατών. Επίσης, πίστευε ότι η ηθική του σκλάβου είναι εξίσου ικανή με την ηθική του αφέντη να διαφθείρει και να καταπιέσει μια κοινωνία. Χρησιμοποίησε τον Χριστιανισμό ως το κατεξοχήν παράδειγμα γι’ αυτή την θεωρία.
- Ο Nietzsche πίστευε ότι η ηθική του σκλάβου καταπνίγει τα καλύτερα χαρακτηριστικά του ανθρώπου: δημιουργικότητα, καινοτομία, φιλοδοξία, ακόμα και την χαρά την ίδια.
Αξιοσημείωτες φράσεις:
Πάνω απ’ όλα, δεν υπάρχει εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα: ότι η ιδέα της πολιτικής ανωτερότητας πάντα εκφράζει την ιδέα της ψυχολογικής ανωτερότητας.
Χωρίς βαναυσότητα, δεν υπάρχει γιορτή.
Έξτρα πόντοι γιατί: Ισχυρίζεται ότι οι αδύναμοι άνθρωποι έπρεπε να εφεύρουν τον Θεό, για να μπορέσουν να πιστέψουν ότι το γεγονός ότι υποφέρανε είχε κάποιο νόημα. Ο Νίτσε ήταν αρκετά σκληροπυρηνικός τύπος.
Αν συνοψιζόταν αυτό το βιβλίο σε μια εικόνα, αυτή θα ήταν: Σαδομαζοχιστικό πορνό με έναν τύπο με ένα πολύ, πολύ φουντωτό μουστάκι…. Και σύφιλη.
Διάβασε αυτό το βιβλίο αν…
…είσαι ψυχάκι σαν εμένα και βρίσκεις την οξεία, γερμανική φιλοσοφία του 19ου αιώνα εξαιρετικό ανάγνωσμα παραλίας.
…δε θα προσβληθείς, αν ένας θυμωμένος τύπος από τη Γερμανία χτυπήσει ρητορικά τον Ιησού Χριστό στο αιδοίο και αποκαλέσει τον Θεό σου γυναικούλα ξανά και ξανά.
….σου αρέσουν τα μουστάκια.
3. Μη ευθραυστότητα – Πράγματα που κερδίζουν από την αναταραχή (Antifragile – Things that gain from disorder) του Nassim Taleb
Τι αφορά: Προτού εξηγήσω μερικές από τις καταπληκτικές ιδέες αυτού του βιβλίου, πρέπει να βγάλω ένα βάρος από πάνω μου: Ο Taleb γράφει σαν πομπώδης μαλάκας. Αν τρολάρει τον κόσμο με το στυλ γραφής του, κάνει εξαιρετική δουλειά, γιατί μερικά σημεία είναι σχεδόν αδύνατο να τα περάσεις, χωρίς είτε να γουρλώσεις τα μάτια σου είτε να στείλεις το βιβλίο για ανακύκλωση. Αν είναι πράγματι τόσο αλαζόνας, ας πούμε απλά ότι δε θα είναι καλεσμένος σε κάποιο από τα επόμενα πάρτι μου. Ποτέ.
Ο Taleb έχει ορισμένες συναρπαστικές ιδέες. Μιλάω για ιδέες που μπορούν να αλλάξουν μια ζωή, να επηρεάσουν τον κόσμο, τέτοιες ιδέες. Αυτές λοιπόν μπορούν να εξηγηθούν σε περίπου 50 σελίδες. Οι υπόλοιπες 450 είναι κυρίως η προσπάθειά του να αποδείξει πόσο γαμάτος και καλλιεργημένος είναι, εξηγώντας πόσο πιο έξυπνος είναι από τις ακόλουθες ομάδες ανθρώπων: ακαδημαϊκούς, πολιτικούς, βραβευμένους με το βραβείο Νόμπελ, αναλυτές της Γουόλ Στριτ, οικονομολόγους, δημοσιογράφους, στατιστικολόγους, ποδοσφαιριστές, δασκάλους, οποιονδήποτε χρησιμοποιεί γράφημα με καμπύλη, οποιονδήποτε στις κοινωνικές επιστήμες και οποιονδήποτε διαφωνεί μαζί του.
Ποιες είναι λοιπόν αυτές οι συγκλονιστικές ιδέες του Antifragile; Εδώ είναι το σημείο έναρξης:
- Συχνά τα γεγονότα της ιστορίας με τη μεγαλύτερη επιρροή είναι, εξ ορισμού, τα λιγότερο αναμενόμενα. Αυτά αποκαλούνται γεγονότα «μαύρος κύκνος».
- Ως ανθρώπινα όντα, είμαστε από τη φύση μας προκατειλημμένοι ενάντια στο να παρατηρήσουμε και την ποσότητα των τυχαίων γεγονότων στη ζωή μας, αλλά και τις συνέπειες που έχουν αυτά τα γεγονότα.
- Ότι εξαιτίας της ραγδαίας ανάπτυξης της τεχνολογίας τα γεγονότα «μαύρος κύκνος» γίνονται πιο συχνά και η επιρροή τους μεγαλύτερη από ποτέ πριν.
- Γι’ αυτό πρέπει να φτιάξουμε συστήματα (και τους εαυτούς μας), ώστε να γίνουμε το αντίθετο του εύθραυστου, δηλαδή να δομήσουμε τις ζωές μας και την κοινωνία μας με τέτοιο τρόπο, ώστε να επωφελούμαστε από σημαντικά, αναπάντεχα γεγονότα.
Αν αυτά σας κάνουν να γουστάρετε και δεν ενοχλείστε από σελίδες επί σελίδων ενός ποταμού σπουδαιοφάνειας, τότε, ορίστε παλαβιάρηδες, ο Taleb είναι για σας.
Αξιοσημείωτες φράσεις:
Η μη ευθραυστότητα είναι πέρα από την προσαρμοστικότητα και την αντοχή. Ο προσαρμοστικός αντιστέκεται στα σοκ και παραμένει ίδιος. Ο μη εύθραυστος γίνεται καλύτερος.
Η ειρωνεία της διαδικασίας του ελέγχου της σκέψης: όση περισσότερη ενέργεια καταναλώνεις για να ελέγξεις τις ιδέες σου και το τι σκέφτεσαι, τόσο περισσότερο οι ιδέες σου καταλήγουν να ελέγχουν εσένα.
Η δυσκολία αφυπνίζει την ευφυΐα
Έξτρα πόντοι γιατί: πρόκειται για έναν εντελώς απάλευτο μαλάκα. Με τόνους λανθασμένων αναλογιών και παραδειγμάτων. Κι όμως, με κάποιον τρόπο ευφυή, μέσα στην ανοησία του.
Αν συνοψιζόταν αυτό το βιβλίο σε μια εικόνα, αυτή θα ήταν: ένας χοντρός, πλούσιος, φαλακρός τύπος, που σε κάνει να βαριέσαι μέχρι θανάτου πάνω από έναν καπουτσίνο, με ανόητες ιστορίες για τη ζωή του στη Γαλλία και το πώς κάπνιζε τσιγάρα σλιμ με τον Ουμπέρτο Έκο, ενώ εσύ καρφώνεις το πρόσωπο σου με το κουταλάκι της ζάχαρης ασταμάτητα, προσπαθώντας να κάνεις όλο αυτό το πράγμα να σταματήσει.
Διάβασε αυτό το βιβλίο αν…
…νομίζεις ότι είσαι πιο έξυπνος απ’ όλους, ενώ δεν είσαι.
…θέλεις να δεις τις ιδέες σου περί «επιτυχίας» και «προόδου» να αντιστρέφονται εντελώς.
…θέλεις να διαβάσεις ένα βιβλίο, το οποίο μπορεί να αποτελείται κατά 60% από μαλακίες, όμως θα σε κάνει να σκέφτεσαι τις ιδέες του πολλά χρόνια αργότερα.
*Αναδημοσίευση από το site http://markmanson.net/7-books#refmark-6
Αρθρογράφος: Mark Manson
Μετάφραση: Κατερίνα Ασημακοπούλου
