Όταν το φως λέει είμαι το σκοτάδι / Έχει πει την αλήθεια / Όταν το σκοτάδι λέει είμαι / Το φως, δεν λέει ψέματα (Brecht)

Παράξενο έτος το 2020 εώς τώρα, με την καθημερινότητα μας να έχει αλλάξει αρκετά, με αυτά που θεωρούσαμε δεδομένα να μην είναι πλέον τόσο δεδομένα και με νέες έννοιες, όπως π.χ. η «καραντίνα» να έχουν εντυπωθεί στο θυμικό μας. Κι ενώ πολλά άλλαξαν, κάποια έμειναν, ευτυχώς, ίδια. Ένα από αυτά, οι σειρές του Netflix. 

«Ο άνθρωπος προσπαθεί συνεχώς να συντονιστεί με τον κόσμο, τυραννισμένος από τη λαχτάρα να κατακτήσει το ιδεώδες που βρίσκεται έξω απ’ αυτόν και που το αντιλαμβάνεται διαισθητικά, θεωρώντας ως πρωταρχικό αξίωμα». Αυτά έγραφε στην πνευματική του αυτοβιογραφία ο δάσκαλος Andrei Tarkovsky, και τα λόγια του στέκουν ως μοναδικός δείκτης για να συγκεκριμενοποιήσει κανείς και να στοχαστεί πάνω στις αχανείς διαστάσεις του σπουδαίου “Lighthouse” του Robert Eggers. Μια ταινία τόσο κολοσσιαία αισθητικά κι ιδεολογικά, που μεταμορφώνει αμέσως τον Eggers σε πραγματικά μεγάλο κινηματογραφιστή. Ένα φιλμ σαν εφιαλτική και παγωμένη δαγκεροτυπία της ανθρώπινης κατάστασης.

Αν είσαι στη χαραυγή των δεύτερων -άντα/πρώτων -ήντα κι έχεις ασχοληθεί, παίξει, παρακολουθήσει μπάσκετ, τότε το όνομα του Νίκου Παπαδογιάννη το αναγνωρίζεις από χιλιόμετρα, τόσα όσα τουλάχιστον καταλαμβάνουν απλωμένα τα τεύχη από το «Τρίποντο» που έχεις στο πατάρι, την αποθήκη ή το γραφείο σου.

Για τον Clint Eastwood, το ορόσημο του αμερικάνικου σινεμά, δεν χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις, πολλώ μάλλον στη σύγχρονη εποχή των μαζικών πολιτισμικών φαινομένων και της συλλογικής εικονολατρίας. Πολυτάλαντος και φύσει χαρισματικός, αλλά ταυτόχρονα βαθύτατα δραστήριος, ο Eastwood εργάστηκε άοκνα στο σύμπαν της 7ης Τέχνης και κατάφερε να οικοδομήσει ένα απόλυτα προσωπικό στυλ ερμηνείας και κινηματογράφησης. Έχοντας πάντα τον απρόσβλητο μύθο της αρρενωπότητας να τον ακολουθεί και με μια αυθεντική καλλιτεχνική στόφα, διένυσε 6 δεκαετίες από τα b-moviesκαι τον πολυθρύλητο Dirty Harry μέχρι τα λαμπρά του αριστουργήματα, κι άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στην ιστορία του κινηματογράφου.

Ένα από τα πιο απολαυστικά πλεονεκτήματα του να μένει κάποιος στη Θεσσαλονίκη είναι πως ποτέ δεν ξεμένεις από ενδιαφέρουσες όσο κι ελκυστικές σινεφιλικές προτάσεις. Θα το γνωρίζετε άλλωστε, κι οι «ενθάδε» αλλά και οι έξω, πως η πόλη αυτή, πέρα από την μακρά πολιτιστική της παράδοση και την εντυπωσιακή κινηματογραφική της κληρονομιά, βρίσκει και στην πράξη συχνά πυκνά αφορμές για πολυήμερα events κι σινεματικές βραδιές εξ ολοκλήρου αφιερωμένες στην έβδομη Τέχνη. Προγράμματα, προβολές κι αφιερώματα που πρέπει να είναι κάποιος βαθιά κακοπροαίρετος (ή πολυάσχολος) για να τα αγνοήσει. Για δύο τέτοιες σπαρταριστά γοητευτικές εκδηλώσεις λοιπόν θα σας γράψω κι εγώ στο σημερινό άρθρο.

(είναι το Netflix βαρετό;)

Τυχαίνει λοιπόν την ώρα που γράφονται οι παρακάτω γραμμές να πληροφορούμαι το θάνατο της σπουδαίας Agnès Varda, μιας από τις περίλαμπρες ιέρειες του Γαλλικού Σινεμά (κι όχι μόνο της Nouvelle Vague όπως πολλοί θα γράψουν από αύριο).

Σύμφωνα με τον ορισμό, απειλούμενο ονομάζεται κάθε είδος ζωντανού οργανισμού το οποίο απειλείται με εξαφάνιση στο άμεσο μέλλον. Και η τέχνη, σε κάθε μορφή της, είναι ζωντανός οργανισμός. Κι ο ζωντανός αυτός οργανισμός απειλείται με εξαφάνιση, όπως και κάθε άλλος, από την ανθρώπινη παρέμβαση. Το ένα μετά το άλλο ραδιόφωνα ανά την υφήλιο αποσύρουν/εξαφανίζουν από το database τους τα τραγούδια του Michael Jackson, με αιτία κι αφορμή το ντοκιμαντέρ του HBO και του Channel 4 που κυκλοφόρησε εσχάτως. Θλιβερή ιστορία, γνωστή από τα late 90's, με πλήθος κίτρινων και μη δημοσιευμάτων να την περιγράφουν τότε, με δικαστήρια, με αθωωτικές αποφάσεις, με ρεπορτάζ, με συνεντεύξεις, με, με, με.

Λίγες ώρες απομείναν! Λίγες ώρες απομείναν! Κι ο πολιτιστικός χάρτης του κόσμου δονείται από τώρα στους ρυθμούς της 91ης τελετής της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου· πλησιάζει κατά το κοινώς λεγόμενο η ιστορική βραδιά απονομής των βραβείων Oscars. Η ώρα της ιλιγγιώδους εμπορευματοποίησης την καλλιτεχνικής παραγωγής,της σφοδρής τηλεοπτικοποίησης του κινηματογραφικού προϊόντος (αχ ρε Netflix), των δέκα «λανθιμικών» υποψηφιοτήτων και συνάμα της φαιδρότατης εθνικής μας χαύνωσης κι υπερηφάνιας! Και κάπου εκεί ο Yorgos, πηγή φωτός κι ελπίδας για τούτο τον ταπεινό κόσμο. Καλή επιτυχία ρε Λάνθιμε.

Θα ήταν πραγματικά αδύνατο για μένα να αφήσω την εβδόμη του Φλεβάρη να περάσει ανεκμετάλλευτη. Χωρίς μια έστω ακροθιγή αναφορά στον μουσικό ήρωα της παιδικής μου ηλικίας, τον σπουδαίο «Λούκι» ή κατά κόσμον Λουκιανό Κηλαηδόνη.Και για να το πω στα ίσια -θέλοντας να αποφύγω τους μεγαλόστομους και δακρύβρεχτους αποχαιρετισμούς-ήταν ηθικά επιτακτικό για μένανα γράψω δυο-τρία απλά και λιτά λόγια για τον άνθρωπο που έβγαλε την ελληνική μουσική στους ανοιχτούς χώρους και επικοινώνησε αυτήν του την καλώς εννοούμενη «ελληνικότητα» (όπως την είχε περιγράψει κάποτε ο Βασίλης Ραφαηλίδης) με μια απαράμιλλη καλλιτεχνική έκφραση και δημιουργικότητα.

Πως τα φέρνει έτσι αυτή η κακόβουλη η μοίρα κι όλα μοιάζουν να συμπίπτουν και να αλληλοσυμπληρώνονται σ’ αυτόν τον κόσμο; Παραμένει πραγματικά άγνωστο. Μυστήριο πράγμα η ζωή δηλαδή «κι η τύχη άσπλαχνος κι η μοίρα μισητή» που γράφει ο Αλεξανδρινός. Τις ώρες λοιπόν που γράφονται αυτές οι γραμμές και τιμούμε τη μνήμη του μεγαλύτερου κινηματογραφιστή αυτού του έθνους, του Θόδωρου Αγγελόπουλου που μας εγκατέλειψε πριν από εφτά ακριβώς χρόνια, το ζήτημα που μονοπωλεί την κοινωνική πραγματικότητα και τις καθημερινές συζητήσεις δεν είναι άλλο από την ιστορική συμφωνία επίλυσης του λεγόμενου «Μακεδονικού» ζητήματος. Κι όλα αυτά ήρθαν να συγκεραστούν παροιμιωδώς με μια μεγαλειώδη στιγμή του ελληνικού αθλητισμού στην Αυστραλία, καθώς και με τη μνημειώδη πορεία του Λάνθιμου μέχρι τις 10 οσκαρικές υποψηφιότητες.

«Εδώ που ανταμωθήκαμε, χάρο δεν λογαριάζω/ κι αν θέλει ας έρθει να με βρει, μα εγώ δεν τον φοβάμαι». Με αυτά τα λόγια ξεκίνησε την τελευταία του δημόσια ομιλία ο καθηγητής και φιλόσοφος Δημήτρης Λιαντίνης, λίγες μέρες πριν από τη φυγή του. Με αυτό το κατάφωτο δημοτικό τραγούδι, το ολάνθιστο και ρωμαλέο λιανοτράγουδο, υποδέχτηκακι εγώ φέτος την αλλαγή του χρόνου, μοιράζοντάς το σε φίλους και γνωστούς με την ξέχειλη συγκίνηση μιας κοινωνούμενης «αλήθειας»· σαν να πρόκειται για τον υπέρτατο οδηγητικό κανόνα της ζωής. Κι είναι στ’ αλήθεια, αν και χιμαιρικό στον πυρήνα του, ένα υπέρλαμπρο ποίημα φωτός κι ανδρείας, που θα αρκούσε από μόνο του για να ξεδιπλωθούν επάνω του τόμοι και τόμοι φιλοσοφίας. Μαζί του σας καλωσορίζω λοιπόν στο 2019 και στο «Ερεβοκτόνο Ρόδι».

Trick or treat?

«Και τι δεν κάνω/ την πικραμένη σου ζωή για να γλυκάνω». Με αυτούς τους λιτούς κι ανεπιτήδευτους στίχους ξεκινάει ένα από τα μικρά διαμάντια του Άκη Πάνου, αυτού του αλλόκοτου (κι ίσως παρανοϊκού) δεξιοτέχνη του μπουζουκιού που κατάφερε με το ανήσυχο πνεύμα του να κινήσει την πολιτισμική μας μηχανή πολλά χρόνια μπροστά απ’ τους καιρούς του. Σε στίχους και μουσική του ίδιου του Πάνου, το τραγούδι κυκλοφόρησε για πρώτη φορά με την υποβλητική λαϊκή φωνή του Στράτου Διονυσίου πριν από ακριβώς 50 χρόνια μέσα σ’ ένα 45άρι δισκάκι. Το καινούργιο (και ταυτόχρονα υπέροχο) της υπόθεσης όμως είναι πως το εν λόγω κομμάτι είναι το πρώτο που είχαμε τη χαρά να ακούσουμε πριν από λίγες μέρες σε μια νέα σειρά ηχογραφήσεων που κυκλοφορεί αυτήν την εποχή ο Σωκράτης Μάλαμας με τον εύστοχο τίτλο «Σκέτα». 

Το σημερινό κείμενο του «Ερεβοκτόνου Ροδιού» δεν χωράει πολλά πολλά. Περιττεύουν οι βαθυστόχαστες αναλύσεις κι οι ερμηνείες τις οριακές εκείνες στιγμές που πρέπει να πράξεις και να δράσεις. Ένιωσα όμως μια βαθιά ανάγκη, να αντιμετωπίσω τη στυγερή δολοφονία μιας γυναίκας και μαζί τις βαθιές και σηπτικές κοινωνικές προεκτάσεις της, προτάσσοντας το μοναδικό αντίδοτο που ξέρω για τον σεξισμό, τη μισαλλοδοξία και τις τρομαχτικές διακρίσεις· την Τέχνη και το Λόγο! Το σημερινό κείμενο του «Ερεβοκτόνου Ροδιού» είναι βασικότερα μια κατάθεση απέναντι στο φόβο. Ένας υπεράνθρωπος ύμνος και ταυτόχρονα ένα κάλεσμα. “Lilja 4-ever” τ’ όνομά του.

«Όλα τηλεόραση, δύσκολα αγγίζεις κάτι από κοντά» έλεγε πριν από μισό και πλέον αιώνα ο Γιώργος Σεφέρης, αποτυπώνοντας ποιητικά μια σκέψη που έμελε να μετεξελιχθεί σε κεντρική προβληματική της σύγχρονης διανόησης. Αφορμές γι’ αυτό το κείμενο στάθηκαν πολλές και σίγουρα θα υπάρξουν κι άλλες στο άμεσο μέλλον. Βασικό εφαλτήριο όμως των παρακάτω σημειώσεων υπήρξε μια συνεργασία μεταξύ του Φεστιβάλ Κινηματογράφου με την Cosmote TV, στα πλαίσια της οποίας την περασμένη Τετάρτη παρουσιάστηκαν σε πρώτη προβολή στην αίθουσα του Ολύμπιον τα δύο πρώτα επεισόδια μιας τηλεοπτικής σειράς, του κατά τ’ άλλα καλογυρισμένου κι αρτιότατου “My Brilliant Friend”.

Δεν θύμιζε τόσο σχολείο, όσο κατασκήνωση ή εκδρομή. Θες οι πράσινες σκηνές που ήταν τοποθετημένες γύρω-τριγύρω; Θες τα δέντρα και ο καθαρός αέρας που μπορούσες να αναπνεύσεις πάνω στο βουνό; Θες ίσως οι μελωδίες και τα τραγούδια των παιδιών που ακούγονταν μαζί με το θρόισμα των φύλλων και τη συνοδεία των τζιτζικιών; Όλα θύμιζαν κάτι από διακοπές ή σχολική εκδρομή. Και πράγματι, ήταν κάπως έτσι.

«Η μυθολογία δεν είναι παραμύθι, αλλά ένας προεπιστημονικός τρόπος σκέψης» έγραφε ο Βασίλης Ραφαηλίδης, υπονοώντας και υπογραμμίζοντας μια εγγενή, συστατική αλήθεια του μύθου, σκοπός του οποίας είναι όχι να γοητεύσει αλλά να ερμηνεύσει την πραγματικότητα. Την αναπόσπαστη αυτή αλήθεια είχα στο μυαλό μου διαβάζοντας το κεντρικό θέμα γύρω από το οποίο συγκεντρώθηκαν οι 15 ταινίες που συμμετέχουν στο Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα του 59ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Το όνομά του: «Ρωμαϊκή Ευσπλαχνία / Caritas Romana». Κι επειδή αυτή η εβδομάδα είναι «Φεστιβάλ», αποφάσισα να ασχοληθώ λιγάκι με το ζήτημα αυτό. Και πιο συγκεκριμένα με μια παράλληλη δράση, την έκθεση «Caritas Romana: 15 πράξεις αφοσίωσης».

Το ανθρώπινο μυαλό λειτουργεί σχεδόν πάντα συνειρμικά και λοξοδρομικά. Έτσι αν αυτό το άρθρο οφείλει την ύπαρξή του κάπου, την οφείλει σίγουρα σ’ αυτήν την εγγενή συνήθειά μας (δυσπροσαρμοστικότητα μάλλον) να υπεραναλύουμε, να ανασυνθέτουμε και να συνδέουμε θέματα τελείως ανόμοια μεταξύ τους. Συνηθίζω λοιπόν, στις διάφορες ασχολίες μου, να έχω κάποια μουσική στο χώρο, ανεξαρτήτως αν είμαι προσηλωμένος σ’ αυτήν ή όχι (αρκετά κουλτουριάρικο). Οπότε, όλα ξεκίνησαν από το τραγούδι των Doors “Five to One”, επίλογο στον πιο μελωδικό τους για μένα δίσκο, το “Waiting for the Sun” του 1968. Κι αυτή η μικρή-μικρή κι ασήμαντη θρυαλλίδα εκκίνησε εντός μου έναν καταρράκτη σκέψεων που θα ήθελα να μοιραστώ ώστε να απαλύνω κάπως το υπαρξιακό άγχος.

Ήθελα, που λέτε,τις πρώτες γραμμές αυτής της στήλης, να τις αφιερώσω σε μια αλήθεια πανανθρώπινη και νομοτελειακή· γιατί, ποιος ο σκοπός της τέχνης, αν όχι να αναλύσει όψεις του ανθρώπου; Να σκιαγραφήσει την αδυσώπητη πραγματικότητα, μέσα από διαφορετικά βέβαια κάθε εποχή πρίσματα και μανιέρες;

Ποια είναι η ηθοποιός για την οποία γράφτηκε το τραγούδι “Frances Farmer Will Have Her Revenge On Seattle” των Nirvana.

Γνωρίζατε ότι...

Μία άγνωστη πτυχή της ζωής του Θόδωρου Αγγελόπουλου ...

Η αγαπητή σε πολλούς ταινία -και κορυφαία στη βαθμολογία του IMDB- "The Shaswshank Redemption" κυκλοφόρησε το μακρινό 1994 στην Ελλάδα με τον τίτλο «Τελευταία έξοδος: Ρίτα Χέιγουορθ». Η μετάφραση αυτή έμελλε να περάσει στους κύκλους των σινεφίλ ως μία από τις πιο αποτυχημένες ever, ενώ κατηγορούν τον μεταφραστή ότι -κατά κάποιον τρόπο- κάνει και spoiler… 

Μετά από τρία πετυχημένα φεστιβάλ και έχοντας εξοπλιστεί με την εμπειρία που απέκτησε σε αυτά, στις 7, 8 και 9 Ιουλίου ο σύλλογος Α.Τ.ΟΜΑ σας προσκαλεί στον Αναγκαστικό Συνεταιρισμό ΜΑΡΚΟ, στο Μαρκόπουλο Μεσογαίας, όπου για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά θα διεξαχθεί ένα Πολιτιστικό Φεστιβάλ, με ιδιαίτερο χρώμα, διαφοροποιημένο από τα συνηθισμένα του είδους, που συνδυάζει ποικίλα καλλιτεχνικά δρώμενα, με στόχο να καλύψει διαφορετικά είδη τεχνών και να ψυχαγωγήσει κάθε πιθανή ομάδα θεατών και παρευρισκομένων.

15 Ιουνίου και σαν σήμερα το 1989 οι Nirvana εμφανίζονται στη δισκογραφία με το πρώτο τους album “Bleach”, το 1998 οι Spice Girls ξεκινούν από το Μαϊάμι την πρώτη τους περιοδεία στις Η.Π.Α. και το 2004 κάνει πρεμιέρα σε Γαλλία, Γερμανία και Ηνωμένο Βασίλειο το itunes store, μια πλατφόρμα που άλλαξε τον τρόπο που διατίθεται (νόμιμα) η μουσική ανά τον κόσμο.

Desmond Dekker (b. 16/7/1941 – d. 25/5/2006)

11 Μαίου 1981: Ο Bob Marley γίνεται Θρύλος

Ποιος είναι ο Edo Murtić.

5+1 πράγματα που ίσως δεν γνωρίζετε για τον Charlie Chaplin.

To «Μάθημα Μουσικής» του Ολλανδού ζωγράφου Johan Vermeer (1662-1665) απεικονίζει μία καθημερινή σκηνή και συγκεκριμένα το μάθημα μουσικής μιας νεαρής κοπέλας. Ωστόσο, η φαινομενικά πεζή αναπαράσταση του καθημερινού κρύβει έναν έντονο ερωτισμό μεταξύ των δύο πρωταγωνιστών και υποδηλώνει μία ερωτική διάθεση εκ μέρους του θεατή.

Στο παρελθόν οι κυρίαρχες τάξεις αξιοποιούσαν την τέχνη ως μέσο αυτοαναπαράστασής τους. Η ριζική αλλαγή της χρήσης της πολιτιστικής κληρονομιάς ως κοινού αγαθού, συνδέθηκε με τις συνταγματικές αξίες. Σήμερα, εκμεταλλευόμενο την απόσυρση του κράτους από το πεδίο του πολιτισμού, το πολιτικo-επιχειρηματικό πλέγμα δείχνει να αμφισβητεί την παιδαγωγική λειτουργία των μνημείων. Πολιτιστικά αγαθά συντηρούνται πλέον με ιδιωτικές χορηγίες, με αντάλλαγμα τη χρήση τους ως φαντασμαγορικά σκηνικά πολυτελών γευμάτων ή επιδείξεων μόδας. Προϊόντα της υψηλής ραπτικής «συνδιαλέγονται» παιγνιωδώς με έργα τέχνης, στον απόηχο ενός ανιαρού δημόσιου λόγου περί πολιτιστικών αξιών, εμποτισμένου με τον αγοραίο κυνισμό του μάρκετινγκ. 

Η Τέχνη (κάποιες φορές) σκοτώνει.

«Η Έγερση του Λαζάρου» του Michelangelο Caravaggio

Stanley Kubrick (1928-1999): Οι απαιτήσεις μιας ιδιοφυίας

Alice Guy-Blache (1873-1968)

«Η Μόσχα δεν πιστεύει στα δάκρυα», η σοβιετική ταινία που κέρδισε το 1981 το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας και κανένας από τους συντελεστές της δεν εμφανίστηκε στην απονομή!

O Edgar Alan Poe, ήταν ένας άνθρωπος, που οι σκέψεις του ήταν τόσο σκοτεινές, όσο και τα κείμενά του. Όπως έλεγε: «Συχνά μου φαινόταν πως άκουγα καθαρά τον ήχο του Σκοταδιού, καθώς δρασκελούσε τον ορίζοντα». 

5+1 μικροπράγματα που ίσως δεν γνωρίζετε για τον Stephen King.

5+1 trivia για την ταινία “Dracula” του Francis Ford Coppola.

Τον Οκτώβριο του 1888, ο Thomas Edison έγραφε: «Πειραματίζομαι πάνω σε μία συσκευή η οποία λειτουργεί για τα μάτια με τον ίδιο τρόπο που λειτουργεί κι ο φωνογράφος για το αυτί».

4+1 τρίβια για την ταινία “Groundhog Day” του Harold Ramis.

12 φωτογραφικές μηχανές Hasselblad διατίθενται δωρεάν σε όποιον επισκεφθεί… το φεγγάρι! 

Το ξέρατε ότι στη διάσημη φωτογραφία "The Kiss" το ζευγάρι που απεικονίζεται δεν είναι πραγματικό ζευγάρι, αλλά δύο άγνωστοι;

Η μεγαλύτερη ενιαία τυπωμένη φωτογραφία είναι ασπρόμαυρη και τραβήχτηκε το 2006 από την μεγαλύτερη pinhole camera στον κόσμο, σύμφωνα με το βιβλίο Γκίνες.

Σαν σήμερα, στις 5 Ιανουαρίου του 1932, γεννήθηκε ο σημαντικός Ιταλός φιλόσοφος και συγγραφέας Umberto Eco. Διαβάστε διάσημα γνωμικά ενός πολυγραφότατου ανθρώπου, που αγαπήθηκε και διαβάστηκε όσο λίγοι σύγχρονοι διανοητές. 

Suzanne Vega, η «μαμά» του mp3

Η πολυδιάστατη μουσική κληρονομιά της οικογένειας Menza.

O Barry White συστήνεται στον κόσμο